Ze was negen toen de Tweede Wereldoorlog werd beëindigd. Terwijl haar land de vrijheid vierde, stortte haar wereld in: zij werd buitengesloten op basis van haar huidskleur. Binnenkort brengt het NNT haar indrukwekkende verhaal op de planken: het leven van Winnie Mandela.
Tijdens Noorderzon Performing Arts Festival Groningen is aan de Leliesingel Yours faithfully, Winnie te zien van TWEE: het jongerenplatform van NITE, Noord Nederlands Toneel en Club Guy & Roni. Deze uitvoering is bedoeld als teaser voor de voorstelling Dear Winnie, die later dit jaar in première gaat. Het toeval wil dat ik als Noorderzon-vrijwilliger aan dit gezelschap word gekoppeld om toegangskaarten te verkopen. Daardoor krijg ik van bezoekers regelmatig de vraag: "Winnie? Wie is dat eigenlijk?" Ik vertel hen dat zij de vrouw was van Nelson Mandela, dat blijkt slechts een heel klein deel te zijn van het uiteindelijke verhaal.
Vanuit de media krijg je een bepaald beeld mee, maar in hoeverre is dat de waarheid?
De geschiedenis van Nelson Mandela – strijder tegen apartheid en de eerste democratisch verkozen president van Zuid-Afrika – blijken veel mensen wel te kennen. Toch gaat niet bij iedereen onder de dertig jaar een lampje branden als het gaat om Winnie Mandela. De mensen die wél weten wie zij was, reageren soms ambivalent op het feit dat over haar een voorstelling wordt gemaakt. Dat heeft een reden.
Net als Nelson, streed Winnie tegen apartheid. Als je meer informatie over haar gaat zoeken, blijkt dat zij ook omstreden was. Vanuit de media is veel over deze vrouw gezegd en geschreven. In hoeverre geeft dat een betrouwbaar en volledig beeld van Winnie Mandela als mens? Om die vraag te kunnen beantwoorden, hebben de makers van deze voorstelling onderzoek gedaan naar haar achtergrond.
"Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela"
Een paar dagen later neem ik als bezoeker plaats in de container van TWEE om Yours faithfully, Winnie met eigen ogen te zien: een voorstelling van ongeveer een kwartier. Deze wordt uitgevoerd door twee actrices: Glenda Magloire en Nadine Touré.
De oudste van het duo schrijft haar memoires, terwijl ze het publiek vertelt over het beeld wat mensen van haar hebben. Haar geboortenaam luidt: Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela, maar wij mogen haar Winnie noemen. Zij geeft een opsomming van uitdrukkingen die in de media over haar zijn verschenen. Dat zijn er nogal wat; zowel zeer positief als uiterst negatief.
Zo staat Winnie bekend als 'Mother of the Nation' en 'Nelsons wife'. Zij werd echter ook beschouwd als een radicaal persoon en zelfs in verband gebracht met moorden. Al deze kanten worden benoemd in de voorstelling. We krijgen een beeld van Winnie Mandela als persoon en wat haar beweegredenen waren om te strijden tegen apartheid.
Er werd al onderscheid tussen mensen gemaakt vóórdat de apartheid werd ingevoerd
Vanaf 1948 tot begin jaren negentig was er apartheid in Zuid-Afrika: een systeem om de blanke bevolking aan de macht te houden. Niet-blanken hadden minder rechten en werden gediscrimineerd. In het jaar 1945, na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog, was er op papier nog geen sprake van apartheid. Toch gebeurde er toen iets wat het leven van Winnie Mandela zou tekenen.
Zuid-Afrika vierde de bevrijding, maar zij werd als niet-blanke uitgesloten van alle feestelijkheden. Die gebeurtenis zorgde ervoor dat haar wereld in stukjes viel. Winnie Mandela was toen negen jaar, een kind nog. Er volgden later nog veel meer ongeregeldheden tegen de zwarte bevolking, die overigens een grote meerderheid vormde in Zuid-Afrika (zo'n 90%).
"Because we are black, we are trapped," luidt de bittere conclusie in de container aan de Leliesingel. Wanhopig slaan beide actrices op de muren. De vrouwen besluiten om op te komen voor hun mensenrechten.
Om het apartheidsregime te doorbreken ging Winnie Mandela ver. Ze werd meerdere keren gearresteerd en stond er een behoorlijke tijd alleen voor, omdat Nelson Mandela jarenlang gevangen zat op Robbeneiland. Ze voerde een lange strijd om hem vrij te krijgen en uiteindelijk gebeurde dat.
Deze voorstelling laat zien dat Winnie Mandela een grote liefde had voor haar land en die liefde bleek wederzijds: veel inwoners van Zuid-Afrika hebben haar in hun harten gesloten. Dat wordt ook zichtbaar als Winnie Mandela tijdens deze voorstelling symbolisch het stokje doorgeeft aan de volgende generatie. Deze wordt liefdevol overgenomen.
Winnie Mandela stierf vorig jaar op 81-jarige leeftijd. Yours faithfully, Winnie toont haar vooral als een krachtige vrouw die opstond voor haar idealen en daarmee ook anderen wist te inspireren. Haar geschiedenis leeft nog steeds.
'Dear Winnie' is een co-productie van het Noord Nederlands Toneel met de KVS (Brussels) en collectief Jr.cE.sA.r. Deze voorstelling wordt van 23 september tot en met 12 maart opgevoerd, in verschillende theaters in Nederland en België. Meer informatie over locaties en speeldata vind je op de site van het NNT.
Fotografie
© René de Boer.
Teaser-voorstelling over de Nieuwe NNT-productie Dear Winnie, van docerend theatermakers Nico Endeman en Céline Wierda. Noorderzon 2019.
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Ingrid de Vries
Verhalen
De blinde vlek achter de moderne techniek
Ingrid de Vries
Verhalen
