Als het anders loopt 9+

Mensen bij wie het anders verloopt, zijn er altijd al geweest. Decennialang werden zij zorgvuldig uit ons straatbeeld weggehouden. Of juist tentoongesteld. Daarmee werd hun podium oneindig veel groter. De productie 'Als het anders loopt' is een familievoorstelling (9+) van Het Houten Huis, Club Guy & Roni en Plan d-. Het gaat, volgens de makers, "over een wachtkamer waar niemand wil zijn."

Voor mij is het alweer even geleden dat ik een theatervoorstelling bezocht en erover schreef. Een hardnekkige bijholteontsteking zorgt voor tijdelijk fiks gehoorverlies. Maar Als het anders loopt durf ik aan. Vooral beeldend theater met muziek en wellicht wat tekst. Deze voorstelling wordt alom bewierookt en heeft diverse nominaties verzilverd.

Het is zondagmorgen iets voor elf uur. De Stadsschouwburg stroomt vol. Hele gezinnen drommen naar binnen. Eigenlijk begint mijn voorstelling daar al: het aanschouwen van moeders met nog natte haren snel in een staart gebonden, vaders met warrige kapsels waar misschien net een hand doorheen is gehaald en snel bij elkaar gegriste kledingstukken. Het is een bont spektakel. Ik vermaak mij met bedenken wat zich een uur eerder allemaal in de diverse huizen heeft afgespeeld.

Op het toneel twee aflopende wanden in een kronkelend harmonica-ontwerp. De bovenkanten als de skyline van twee enorme drakenruggen. Een persoon komt tastend langs de wand op. Wanneer hij zich omdraait, is meteen duidelijk: het betreft een persoon met het syndroom van Down. Anderen verschijnen. Een enorm omvangrijke vrouw in een rolstoel, een man zonder onderbenen en handen, een vrouw met een gigantisch ingezwachteld hoofd. Zijn wij getuigen van de reïncarnatie van het beroemde Barnum & Bailey Circus?

Mensen bij wie het iets anders is gelopen, zijn er altijd geweest.

In de geschiedenis werden ze vereerd en verkregen de status van een heilige. Ze werden verborgen gehouden uit schaamte of juist tentoongesteld op kermissen en in circussen. Vanaf 1850 werden deze zogenoemde 'Freak-shows' enorm populair in Europa. Vooral het Barnum & Bailey Circus had wereldwijd enorm succes met hun 'Greatest Show on Earth'. P.T. Barnum werd de eerste miljonair in de amusementsindustrie. Mensen met een fysieke handicap, interseksuele kenmerken of uitzonderlijke lichamelijke kunsten traden op of waren te bewonderen. Vuurspuwers, degenslikkers, Dikke Dames, personen met acromelagie (reuzen) of achondroplasmie (dwergen), pinheads, skeletmensen, vrouwen met baarden, mannen met drie benen of dubbele geslachtsorganen.

Velen werden uitgebuit, maar een groot deel van hen werd hun eigen impresario en vergaarde fortuinen, zoals de Siamese tweeling Chang en Eng Bunker, geboren in Siam (het huidige Thailand). Zij trouwden twee gezusters en kregen maar liefs eenentwintig kinderen. Of Fedor Jeftichew alias Jo-Jo alias de hondjongen. Hij leed aan hypertrichose met als gevolg een volledig behaard gezicht. Ook hottentotten waren immens populair: oorspronkelijke bewoners uit Zuid-Afrika (Khoikhoi) en meegevoerd nadat de Nederlander Jan van Riebeeck in 1652 Kaapstad had gesticht.

Rond 1660 leefde Lange Jacob uit Sneek. Hij mat maar liefst 2,44 meter en was getrouwd met Kleine Jannetje: een dwerg van 90 centimeter. Van recentere datum en meer betrouwbaar was Rigardus Rijnhout (Rotterdam, 21 april 1922 – Leiden, 13 april 1959). Hij stond door zijn lengte van 2,38 meter en schoenmaat 62 bekend als de Reus van Rotterdam. En verdiende zijn geld door zich te verhuren als wandelend reclamebord. In 1932 bracht de Amerikaan Tod Browning de film 'Freaks' uit. Deze 'horrorfilm' werd een schandaal, dertig jaar lang verboden en keerde pas in de late jaren zestig als cultfilm terug op het witte doek. De tijden zijn veranderd. Mongooltjes heten nu personen met het Downsyndroom, lilliputters en dwergen heten nu kleine mensen. En zonder sensatiezucht kijken we nu naar de theatervoorstelling Als het anders loopt.

Op het toneel komt alles in beweging.

Er vormt zich een lange rij met patiënten voor een klein loket, torenhoog in een harmonicawand. Twee druk gebarende handen in blauwe latex handschoenen gestoken en een brabbeltaaltje maken duidelijk dat het vooral wachten wordt, heel lang wachten.

De vader van de zoon met downsyndroom (vanaf nu Jonas) krijgt een stapel medische dossiers aangereikt. Die stapel groeit en groeit tijdens de voorstelling. Uiteindelijk balanceert hij vervaarlijk met een toren van ruim twee meter aan paperassen over het podium. Dit alles legt fijntjes maar pijnlijk de situatie in het huidige zorgstelsel bloot. Dan komt alles en iedereen in beweging. Jonas vindt stilzitten maar lastig en gaat voortdurend op onderzoek uit. De vader zoekt en roept zich ongans.

We maken kennis met een jong en verliefd stel. De vrouw is duidelijk hoogzwanger. Een aan acrobatiek grenzend duet volgt. Het kan niet anders of een bevalling is aanstaande, maar wonder boven wonder weet zij het kleine wonder binnen te houden.

De kleine mens krijgt begeleiding in het lopen met protheses zodat hij kan ontsnappen aan het leven op kruishoogte. Gefrustreerd gooit hij ze uiteindelijk in een hoek om op zijn stompen vrolijk weg te benen. De dikke dame in de rolstoel drijft het medisch personeel tot wanhoop. In een erg grappige bewegingsroutine lijken zij wanhopige kermisexploitanten die een op hol geslagen botsautootje weer in het gareel trachten te krijgen.

Ook het decor leidt een eigen leven. Het krimpt, zet uit, sluit in, laat vrij of verplaatst zich volledig.

Alles wordt begeleid door uiterst originele muziek waarbij we af en toe een glimp opvangen van een instrument: de toeter van een trompet, het klavier van een accordeon of ritmisch roffelende handen in witte handschoenen.

Als het anders loopt gaat nog op tournee, dus veel meer zal ik niet verklappen. Maar alleen de pas-de-deux van een terminaal zieke vrouw met een infuusstandaard is een bezoek al waard. Uitgeput eindigt ze in bed waarbij het infuus over haar waakt in die laatste uren. Ook als de andere wakenden even de benen strekken op de gang of op zoek gaan naar een kop koffie: dat infuus verlicht de pijn, biedt troost en laat haar hand niet los… En aan het bijna-einde heeft Jonas nog een verrassing in petto. Tergend langzaam ontdoet hij het enorme hoofd van zwachtels zodat een hemels en exotisch gezang hoorbaar wordt. Alsof hij de luiken met middeleeuwse schilderingen van een Schnitger-orgel na de veertig dagen lijdenstijd opent.

Het zijn stuk voor stuk prachtige beelden waarnaar je alleen maar verwonderd en bewonderend kunt kijken. Het Noorderlicht van het huidige theateraanbod. Theater 050 geeft nooit sterren of cijfers. Maar regels zijn een leidraad. Regels zijn leuk om af en toe even te overtreden, dus voor deze éne keer: een dikke negen. Een 9+ !!!

Makers

Als het anders loopt is een coproductie van Het Houten Huis met Plan d- en Club Guy & Roni

Over het maakproces van 'Als het anders loopt' is eerder dit artikel gepubliceerd op Theater 050.

Regie & script: Elien van den Hoek
Spel & dans: Jesse Debille, Andreas Denk, Marloes Dingshoff, Meghan Dobbelsteijn Bisschops, David Feenstra, Agri Issa, Johannes de Jong, Laura Moura Costa, Thomas Schellens
Muziek & compositie: Radek Fedyk
Zang & spel: Sanam Tahmasebi
Choreografie: Andreas Denk, Elien van den Hoek, Adam Peterson
Regieassistentie: Anne van Dorp, Zoscha van Erkel
Licht: Paul Reitsma
Geluid: Tomas van Schelven
Bediening robots: Loeki Wiefferink
Backstage: Marelien Geus, Wytze Veenstra

Nog even dit

Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!

Kies het bedrag en doneer

Zinzi | TENT – voorstelling MAT

Falen, vallen, terugveren, verder...

Ingrid de Vries
27-02-2025
Verhalen