Enkele weken terug was ik tijdens het Noorderzon Festival te gast bij de openbare repetitie van 'Exit Macbeth' door het Noord Nederlands Toneel. Die vond plaats in heel intieme setting in de machinefabriek. Ik zat op de tweede rij: een close-up plek. Zo moet een leerling van de arts Nicolaes Tulp zich hebben gevoeld, vereeuwigd door Rembrandt op De Anatomische Les. Ik voelde me bevoorrecht. Mateloos geïntrigeerd was ik.
Vanzelfsprekend moest en zou ik de hele voorstelling beleven.
En plots was daar het appje dat er een perskaart klaar zou liggen voor de première. Ik liep op dat moment in de Herestraat, stiet een oerkreet uit, greep de eerste de beste tegenligger -een middelbare man van geringe lengte welke gecompenseerd werd door zijn omvang- en maakte een rondedansje. Tot op heden ben ik nog niet gedagvaard wegens ongewenste intimiteiten of aanranding.
Het Noord Nederlands Toneel nodigt jaarlijks internationale theatermakers uit die een interdisciplinaire manier van theater maken delen met het ensemble van dansers, acteurs en musici. Ditmaal viel de eer te beurt aan het gelegenheidsduo Jana Vetten en Jan-Christoph Gockel. Het idee is origineel: neem een bijna 'heilig' werk van Shakespeare en stuur alle hoofdpersonages met pek en veren het stuk uit. Dus Lady Macbeth, Macduff, Banquo, Malcolm, Duncan I, Fleance en natuurlijk Macbeth zelf: opzouten! 'Not to be!' Exit! Wat resteert dan en hoe schotel je dat je publiek voor? Een soort kliekjesdag. Bijna heiligschennis…
Een première is en blijft toch altijd iets bijzonders. Het is en blijft ook gewoon Nederland en vooral gewoon Groningen, dus geen Oscar-taferelen. Een groen lopertje, wat afzetpaaltjes met rode koordjes en de traditionele frietkraam voor de deur warmt het vet vast op. Het publiek daarentegen pakt flink uit. Een hele gezonde mix van piep tot stok zie ik. Uitbundig uitgedost, heel arty farty. Ik neem leren flappen en flodders waar, vuurrode baretten, netkousen, plateauzolen en stiletto's, cowboyhoeden, bloemen, boa's, uitbundige make-up, sieraden (van onder andere fietskettingen en bosjes veiligheidsspelden) en accessoires. Iedereen wilde absoluut 'to be' zijn. Een mix van Gay Pride en een concert van Rammstein. Met mijn slangenleren broek, suède puntlaarsjes en super getailleerde jaren '70 overhemd met enorme puntkragen ben ik aan de fletse kant… Ik had natuurlijk mijn vossenstola moeten dragen (kom ik op terug)!
Vetten en Gockel halen dus praktisch alle personages welke ertoe doen uit het stuk. En plots krijgt al datgene wat wij normaal gesproken als decor en figuranten ervaren de volle aandacht.
In Macbeth zijn dat de natuur: de bossen en de dieren, de weersomstandigheden, de banketten en bedienden. Literair zijn dat eigenlijk de mooiste passages van het stuk. En natuurlijk de heksen! In het originele stuk komen ze er bekaaid van af. Drie keer mogen ze heel kort hun voorspellingen doen en meteen is het exit. In Exit Macbeth zijn het de leading ladies, mogen ze schitteren. Dat doen ze, en hoe!
Sarah Janneh opent. In eerste instantie met vol zaallicht rond rennend en communicerend via een walkietalkie met iets van techniek? Dat is vaker vertoond, maar blijft wel geinig en het publiek grinnikt. Ze vervolgt voor het doek met een chaotische en knappe opsomming van exits en enters. Tussendoor gooit ze er nog een paar sublieme ariafragmenten van Verdi uit wat haar een van harte gegund 'open doekje' oplevert. Wat een talent en aanstekelijke energie heeft die vrouw.
Vervolgens krijgen we ruim zestig minuten een fascinerende, associatieve montagevoorstelling te zien. Een collage aan soundbites, beelden, improvisaties, teksten, bewegingsroutines en heksenrecepten.
Naast de heksen zijn er fantastische hoofdrollen geschapen voor… opgezette dieren!
Poppenmaker Michael Pietsch creëerde samen met een taxidermist van het Berlijns Natuurmuseum adembenemende dierenpoppen. Van echte dieren die door een noodlottig ongeval vroegtijdig aan hun einde zijn gekomen en in een vriezer vergeten dreigden te worden. We zien een vale gier, diverse vossen, herkauwers met horens en gewei en natuurlijk een zwarte raaf. Zonder raaf geen heks tenslotte. Door ingenieuze marionettensystemen worden deze dieren door de spelers opnieuw geanimeerd, nieuw leven ingeblazen. Zo worden deze dieren op indringende wijze symbool over hoe wij met de natuur omgaan.
Tijdens de openbare repetitie zat ik er bovenop. Ik kon sommige dieren even aaien of bemoedigend kroelen als ik had gewild. Ik kon de liefde en het respect van de makers en spelers voor deze schepselen voelen. Nu op de elfde rij (overigens een prima plaats) miste ik dat. Ik had het zo graag voor een tweede maal ervaren, maar vond het vooral zo spijtig voor al die mensen net voor en naast en vooral achter en boven mij. Want juist die beleving maakt deze voorstelling zo uniek, urgent en zo ontzettend waardevol. Op afstand hadden het nepvachtjes en pluche koppen kunnen zijn van een hebbeding-winkel: rekwisieten, van dichtbij zijn het relikwieën.
De ene indrukwekkende scene volgt op de andere. Bijzonder is het als de heksen aan één been of nek in stroppen hangen en zichzelf trachten te bevrijden.
Een komische circusact, maar tevens aangrijpende aanklacht tegen martelende stroperij. En als je dan ook nog bedenkt dat eeuwen terug vrouwen (een ook mannen) voor een juichende en joelende massa terechtgesteld werden…en dat dat in andere landen tot op de dag van vandaag nog steeds gebeurt…
Al met al een voorstelling welke in meer dan één opzicht absoluut de moeite waard is. Ze gaat op tournee én komt nog terug in Groningen. Ga dat zien, ga dat beleven! En wees er tijdig bij, zorg dat u op de eerste rijen komt te zitten. En aan al dat première-volk van afgelopen zaterdag een verzoek: kleed u alstublieft elke dag zo. Ga zo elke dag de straat op en kruis mijn pad. Dat brengt kleur en sjeu in de stad. Er loopt al meer dan voldoende Bershka en C&A rond. Bij deze beloof ik dat ik mijn vossenstola ga dragen welke ik van een druilerige rommelmarkt heb gered, liefdevol gedroogd en opgeborsteld: nieuw leven ingeblazen. Dan groeten we elkaar joviaal of pakken elkaar beet voor een rondedansje. En weten we: wij waren erbij. En gaan voor 'to be'!
Credits
Jan-Christoph Gockel: regie
Jana Vetten: regie
Michael Pietsch: poppen(dieren) – ontwerp en coaching
Janina Brinkmann: decor- en kostuumontwerp
Matthias Grübel: compositie en hoorspel
Wil Frikken: lichtontwerp
Thomas Lamers: dramaturgie
Ludy Golstein: regieassistent
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Dio van Velden
Verhalen
