'To be or not to be' met een discobal

Vorig jaar mocht ik voor het eerst iets schrijven voor Theater050. Dat ging om een containervoorstelling van de Noorderlingen: 'Café Residu'. De professionaliteit van deze jonge acteurs belooft veel voor de toekomst van theater. Daarom ben ik verheugd om dit jaar weer over ze te schrijven.

Dit jaar spelen de Noorderlingen Hamlet Disco Machine. Hamlet heb ik vorig jaar voor het eerst zelf gelezen. Het was een mooi script, maar erg lang en zwaar qua thematiek. Hoe zouden de Noorderlingen dit in slechts 25 minuten en met een disco-thema behandelen?

Voor de container staan twee acteurs in officierspakken op stoelen om ons te verwelkomen.

De één schreeuwt: “Velkommen!” in het Deens en de ander schreeuwt: “Waaier!” terwijl hij ons een waaier aanreikt. Ik zit vooraan en dat vind ik toch altijd erg leuk. Ik vind het namelijk fijn om oog in oog te staan met de acteurs. De acteurs staan op een verhoging. Op de verhoging staat wie ze moeten voorstellen: Marcellus, Hamlet/em>, Ophelia – bekende namen uit Hamlet – maar ook het publiek, Shakespeare en het einde. Op de verhoging bij het einde staat echter geen acteur; op die plek hangt een discobal, net boven de grond. Een perfecte opstelling voor een voorstelling genaamd Hamlet Disco Machine.

Eerst beginnen de officiers te fluisteren dat het stil moet zijn. Dan fluistert nog een acteur, dan nog éen; totdat uiteindelijk alle acteurs meefluisteren. Je begint bijna te denken dat je niet stil bent, maar dat ben je wel. De officiers vertellen dan dat ze een geest zien. De actrice in een wit gewaad moet overduidelijk de geest voorstellen, maar ze zegt niets… een black-out. Alle acteurs fluisteren naar haar dat het noodzakelijk is dat ze iets zegt, want zij moet de handeling van het stuk introduceren. De officiers vragen het publiek om haar heel lief aan te kijken, in de hoop dat ze iets zegt.

Het publiek – in dit geval niet wij, als kijkers: maar gespeeld door een specifiek personage – doet haar best en heeft hoge verwachtingen. Er gebeurt echter nog steeds niets. Hamlet besluit om zijn welbekende zin te zijn of niet te zijn in te zetten. Ook Ophelia en Fortinbras proberen hun plekje in de spotlight te pakken, maar Shakespeare maakt duidelijk dat het nog niet de juiste tijd is voor hen: eerst hoort de geest van de koning iets te zeggen.

Zo zien we dat 'Hamlet' eigenlijk niets kan zijn zonder het motorisch moment.

De acteurs leggen het nog even uit: het motorisch moment is het moment waarmee de ontwikkeling in gang wordt gezet in het verhaal. In het geval van Hamlet: het moment dat de geest van de koning tegen Hamlet zegt dat hij hem moet wreken.

En terwijl de geest maar zwijgt, zijn er af en toe disco-momenten. In momenten van een paar seconden dansen de acteurs in volle overtuiging op disco-nummers als Dancing Queen en Born to be alive. Tegen het einde gebeurt het toch: de geest spreekt. Ze vertelt over de druk die ze voelt om haar tekst te zeggen en dat ze het niet meer weet. Ze doet haar witte gewaad af en loopt naar de discobal in het midden en neuriet nog een melodietje. De andere acteurs doen mee.

Dit stuk biedt overduidelijk een meta-theatraal commentaar op hoe theater functioneert.

De acteurs laat eigenlijk zien wat het betekent om theater te spelen. Acteurs denken na over dat het stil moet zijn voordat ze gaan beginnen, ze willen hun tekst onthouden een verhaal vertellen. Het publiek heeft verwachtingen. Ze wil meegenomen worden in een verhaal, maar wat gebeurt er als er geen actie wordt geïntroduceerd? Dan staat alles stil.

Ik heb me afgevraagd wat de toevoeging was van het disco-element. Op het eerste gezicht lijkt het willekeurig, maar juist dat nodigt uit tot nadenken. Ik denk dat het disco-thema in ieder geval uitnodigt tot speelsheid. De beleving van de voorstelling wordt luchtiger wanneer iedereen op discomuziek danst. Dit in tegenstelling tot de ernst van Hamlet; een tragedie over leven en dood, waarin (bijna) iedereen sterft. Het publiek snapt ook dat Hamlet en disco niet te rijmen zijn. Dat maakt het zo prikkelend. Alleen al de titel zet het publiek aan het denken. Wat ga je in hemelsnaam zien bij Hamlet Disco Machine? Het disco-element lijkt me dus bedoeld om mensen aan het denken te zetten over de verwachtingen die ze hebben van theater, maar ook om speelsheid toe te voegen aan het stuk zelf.

Ik ging de container uit met een vrolijk gevoel. Ik vond het een uitnodigende, speelse voorstelling waarin ik even werd meegezogen in wat theater is en hoe het voor de acteurs moet zijn om het te spelen.