Boom, boom, boom!

Voor mijn tweede Noorderzonvoorstelling kies ik wederom een container. Ik ga naar ‘TRANS-’: de allernieuwste productie van Just van Bommel en Emma van den Elshout. Het gaat over het verlangen ergens bij te horen.

Ik merk dat ik in een periode zit waarin ik ontzettend weinig behoefte heb aan veel volk om mij heen. Dus het hoofdprogramma laat ik graag aan anderen. Op weg naar mijn eerste voorstelling zag ik al volgepakte terrassen, tafels overladen met snelle happen en flessen rosé. Nergens een programmakrant, flyer of toegangsbiljet te bekennen. Muurbloemen.

Just van Bommel en Emma van den Elshout spelen in ‘Containers Zuid’.

Geweldig: ik loop heerlijk buitenom en betreed via de Plantsoenbrug het festivalterrein. De indeling van de zeecontainer (in meters: 6 x 2,4 x 2,4) is slim. Eén deur fungeert als in- en uitgang. Voor de andere deur staat binnen een compacte DJ-set opgebouwd. Langs de zijkanten en achterkant staat een dubbele rij bierbanken in U-vorm. Zo gaan er een hoop makke schapen in een hok. Het publiek is verrassend verscheiden. Veel jongelui maar ik ben zeker niet de enige bedaagde.

Just heb ik meegemaakt in een voorstelling voor het FestiVALderAa jaren en jaren geleden in het Stadspark. Een samenwerkingsverband tussen Het Houten Huis en De Noorderlingen waar Just destijds deel van uitmaakte. Hij moest toen nog aan de opleiding aan de Toneelacademie Maastricht beginnen. En had een flink aandeel. Hulde zich in een robe van een en al glitter & glamour. Ondanks alle bravoure was helder dat hij nog veel moest leren en ontdekken.

Nu, jaren later, zie ik een persoon die het nodige geleerd en ontdekt heeft. Just is nog steeds Just maar hij is hen geworden. Na vier jaar academie en de nodige theaterproducties zie ik een behoorlijk zelfverzekerd persoon achter het DJ meubel.

Trefzeker en rustig meedeinend op de techno beats bedient Just de laptops, schuiven en knoppen.

Door de beats heen zijn allereerst quotes te horen, fragmenten uit wat lijkt op interviews. Verstaan van wat gezegd wordt, is lastiger. Dan neemt Just het over. En neemt ons mee in een verhaal over het bezoek aan een party. Een party waar vrouwen en queer-personen de dansvloer bevolken en het manvolk rondom de muurbloem uithangt. Quasi verveeld en commentaar leverend.

Volgens de makers is TRANS- een lofzang op verandering. "Een liefdevolle stomp in de maag van wie bang is voor beweging. Je wordt ouder. Dikker. Dunner. Je haar groeit. Alles verschuift. Altijd. Jij bent (ook) in transitie." (bron: website Noorderzon) Voor mij is de kous daarmee net iets te makkelijk af, want je zegt: ‘Iedereen verandert continue, dus in wezen zijn we allemaal trans'.

Hier en nu wordt het woord 'trans' toch voornamelijk gebruikt in samenhang met gender.

Heel soms met transport, transactie, transistor, Transvaal misschien? Maar bijna altijd als het over trans gaat, wordt het voorvoegsel bedoeld wat betekent: tegenover, ‘aan gene zijde’. Ook als je het woord trans zoekt op Google, krijg je niet allereerst de betekenis van ‘omgang rond de top van een toren’ maar een opsomming van minstens tien verklaringen over transgender. Kortom: Trans lijkt hot, Trans is interessant. Homo of lesbisch is zóóóó jaren negentig. Queer kan nog net. Lifestylemagazines, kijkbuisprogramma’s, algoritmes en veel theaterstukken (het afgelopen seizoen zag alleen ik al acht transproducties): Trans is boom-boom-boom- business.

Transgender is een verzamelnaam. Stel: je hebt een mannenlichaam maar je voelt je vrouw. Of andersom. Of je voelt je geen van beide (non-binair) of juist allebei (genderfluïde). Veel transgender personen gaan in transitie. Dat kan uitsluitend sociaal zijn maar ook juridisch of medisch (informatiebron: NPO kennis: Wanneer ben je transgender?). En ja: dát is wennen voor Calvinistisch Nederland: het snijden en prutsen aan een lichaam om van geslacht te veranderen…

Toch – en gelukkig – overstijgt TRANS- van Just en Emma dat beeld van snijden en prutsen. Het gaat over verlangen. Het verlangen ergens bij te horen. Of juist het verlangen overal tussenin te zitten waardoor je helemaal zelf mag bepalen wie je bent of zou kunnen zijn.

Het verlangen om midden op de dansvloer te staan en je helemaal uit te leven om vervolgens gutsend van het zweet de muurbloem uit te hangen.

Het verlangen om alles uit te proberen, je overal bij aan te sluiten of weer te vertrekken. En vooral het verlangen dat allemaal op je eigen tijd en wijze te ontdekken en beleven, in alle rust. Het verlangen om af en toe even buitenom te lopen omdat je, net als ik, ontzettend weinig behoefte hebt aan veel volk om je heen.

Wat ik vooral heb ervaren toen ik naar buiten liep en nog steeds, nu ik aan het verslag werk, is dat ik een nieuwe generatie theatermakers aan het werk heb gezien. Geen multidisciplinaire spektakelstukken, geen uitputtend teksttoneel. Niet de zoveelste Shakespeare, Tsjechov en noem-ze-allemaal-maar-op met een kinky touch ‘omdat het allemaal nog o zo verrassend actueel is’. Vanzelf is het allemaal actueel: l’ histoire se repete. Daarom begrijp ik ook niet heel goed waarom veel mensen zo lang geschiedenis studeren. Deze herhaalt en openbaart zich namelijk vanzelf weer.

Vier jaar studeren aan een Toneelacademie, een flinke dosis talent en lef en een snufje mazzel levert dit op: met Dear Frail Male (genomineerd voor de BNG Theaterprijs en dit najaar nog op tournee door den lande) en TRANS- (nog enkele dagen te zien op het Noorderzon) denderen Emma en Just definitief en verdiend de theaterwereld in. Boom, boom, boom!