Rennen om te blijven leven

Om de Kanaaltunnel onder water over te steken, moet je 38 kilometer afleggen. Als je die afstand kunt hardlopen binnen vijf uur, over het spoor, dan ren je de vrijheid tegemoet. Vijf uur precies: dat is de tijd tussen de laatste trein van de avond en de allereerste trein van de ochtend. Ben je te laat, dan is alles voorbij. Een echtpaar uit Iran besluit om deze ultieme poging te wagen.

Het klinkt als een bizar plan. Trainen om een marathon te kunnen lopen, met als doel om Iran te kunnen verlaten. Toch is dat precies wat er gebeurt in de voorstelling The Blind Runner van Amir Reza Koohestani / Mehr Theatre Group. Een man en zijn vrouw zijn vastbesloten om vanuit Frankrijk, via de Kanaaltunnel, Engeland te bereiken. Uiteindelijk zijn ze bijna op het punt gekomen dat ze deze oversteek daadwerkelijk gaan ondernemen. Maar voordat het zover is, wordt de vrouw in Iran gearresteerd…

The Blind Runner is te zien in Theater de Machinefabriek. Als ik in de zaal kom, is alles donker. Een publieksbegeleider gebaart waar ik moet gaan zitten. Spelers Ainaz Azarhoush en Mohammad Reza Hosseinzadeh bevinden zich al op het podium; subtiel uitgelicht. Het voelt een beetje alsof ik de weg kwijt ben. Is het al begonnen? Ik ben toch niet te laat? Nee, het begint pas over zeven minuten. Ik kijk nog een keer naar het toneel en ontdek dan dat de spelers warming-up bewegingen maken. Tot het tijd is om te beginnen.

De spelers gaan beide aan de andere kant van het podium staan, alsof er een onzichtbare wand tussen hen in staat.

Ze schrijven zinnen over de voorstelling met krijt op de muur. De een in het Engels en de ander in het Farsi; de taal die wordt gesproken in Iran. Nog meer verwarring... Volgens het Engels gaat deze voorstelling over 'facts' en is het een 'actual story'. In het Farsi wordt het woord 'actual' weggelaten en zou het om 'fiction' gaan. Het maakt in ieder geval duidelijk dat sommige woorden gevoelig liggen, niet uitgesproken mogen worden.

De vrouw is jarenlang gevangengezet door de Iraanse overheid, omdat ze een kritische post zou hebben geplaatst op het internet. Af en toe heeft ze de mogelijkheid om met haar man te communiceren; via een glazen wand. Dat verloopt moeizaam. Niet alleen wordt er meegeluisterd, ook beginnen hun gesprekken steeds stroever te verlopen. De twee werelden – die van de man die relatief vrij is en die van de vrouw die zichtbaar lijdt onder het gevangenisregime – raken na verloop van tijd steeds verder van elkaar verwijderd. Ze dreigen daarmee ook elkaar kwijt te raken.

Van de vrouw is alles afgenomen: haar vrijheid en alles waar ze voor leeft.

Over het leven in de gevangenis laat ze weinig los. Figuurlijk gezien heeft ze alleen haar ogen nog. Die waarnemen, verder is er niks. De rest doet er niet meer toe; afgenomen door het regime.

Wat ze wel blijft doen, is hardlopen. Van muur naar muur. En ze draagt haar man op om te blijven trainen. Ze zorgt ervoor dat hij een blinde vrouw kan begeleiden bij een marathon. Een gruwelijk feit: Iraanse veiligheidstroepen schieten tijdens demonstraties opzettelijk op de ogen van vrouwen (bron: de Volkskrant).

Het echtpaar blijft samen hardlopen: de een binnen de gevangenismuren en de ander daarbuiten.

Ze volgen elkaars ritme, rennen in dezelfde pas. Er lijkt weer wat hoop te ontstaan. De man vertrekt naar Parijs om daar een marathon te lopen met de blinde vrouw en krijgt uiteindelijk de kans om de oversteek via de Kanaaltunnel te wagen. Vlak van tevoren nemen man en vrouw afscheid van elkaar. Tot snel…

Beide spelers staan met de rug naar het publiek, voor een projectie van de tunnel. Lichten worden zichtbaar, het geluid van de trein zwelt aan. Te hard, te schel. Het wordt weer donker. Een heftig slot.

The Blind Runner laat zien wat de gevolgen zijn van onderdrukking. Hierdoor gaat deze voorstelling onder de huid zitten. Het is te hopen dat alle wereldburgers ooit vrij kunnen zijn en gelijkheid kennen. Er is nog een hele lange weg te gaan.

^{Hoofdafbeelding © Niels Knelis, voorstelling The Blind Runner van Amir Reza Koohestani / Mehr Theatre Group, Noorderzon 2023}