Anders denken als bron voor creativiteit

Christopher is vijftien jaar, drie maanden en twee dagen als hij in een eigenaardige situatie terechtkomt. Op het grasveld van zijn buurvrouw ligt een zwarte hond. Van bovenaf bekeken, lijkt het alsof het dier wil wegrennen, maar dat zal nooit meer gebeuren. De hond is dood. Vermoord. Er steekt een grote riek uit zijn rug. Het hemd van Christopher is besmeurd met bloed. Deze ietwat lugubere eerste scène blijkt het begin van een reeks onverwachte gebeurtenissen.

Via de voorstelling Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht krijgt het publiek een kijkje in het hoofd van Christopher Boone, gespeeld door Mattias van de Vijver. Hij leeft met een vorm van autisme. Zijn wereld speelt zich voornamelijk thuis af, waar hij samenleeft met zijn vader Ed, een rol van Mark Kraan.

Hoe is het om de wereld waarin je leeft, op een andere manier waar te nemen?

Hoewel autisme niet alleen voorkomt bij mensen met een hoge intelligentie, is dit bij Christopher wel het geval. Zijn kennis over priemgetallen, wiskundige vraagstukken, de werking van het hart en zelfs het heelal lijkt oneindig. Daarentegen heeft hij moeite om emoties en menselijk gedrag te lezen en te begrijpen.

© Sanne Peper, scènefoto 'Het wonderbaarlijke voorval met de hond', Theateralliantie

Voor ieder mens is het heftig om een dier te moeten verliezen. Voor Christopher is de dood van de hond een zeer aangrijpende ervaring. Dat komt niet alleen doordat hij in eerste instantie vals wordt beschuldigd. Hij kan vooral niet begrijpen waarom iemand ertoe komt om een hond te doden. Eigenlijk houdt Christopher liever van honden dan van mensen: honden zijn trouw en liegen niet. Hij gaat daarom op onderzoek uit en verlaat daarbij zijn vertrouwde omgeving om de dader te vinden. Ondanks dat hij zich eigenlijk niet met deze zaak mag bemoeien...

Deze voorstelling is gebaseerd op de roman The Curious Incident Of The Dog In The Night-Time (2003) van schrijver Mark Haddon. Van dit boek werd een toneelbewerking gemaakt door Simon Stephens, deze uitvoering beleefde in 2012 zijn première in Londen. Negen jaar later is het toneelstuk – geproduceerd door de Theateralliantie en geregisseerd door Pieter Kramer – voor het eerst in een Nederlandse vertaling te zien. Na de première in MartiniPlaza Groningen zal deze productie verder door het land trekken.

Een reizende productie met een reizende tentoonstelling

Aanvullend op deze voorstelling is een verdiepingsprogramma samengesteld om ASS (Autisme Spectrum Stoornis) onder de aandacht te brengen. Hiervoor is in samenwerking met Stichting Papageno en Stichting Doclines een expositie samengesteld die meereist met de voorstelling. Bij de tentoonstelling zijn medewerkers van de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) aanwezig om extra informatie te geven over autisme, zo ook in de foyer van MartiniPlaza.

Ik neem een folder mee, waarin onder meer deze tekst te lezen is: "Autisme zie je niet aan de buitenkant, maar het heeft wel grote invloed op iemands leven; elke dag opnieuw."
_{(Bron: Praten over autisme met iemand die je begrijpt, informatiefolder NVA Autisme Info Centrum Groningen)}

Autisme zie je niet aan de buitenkant

Ook bij Christopher is niet direct te zien dat hij met een vorm van autisme leeft. Dat wordt vooral duidelijk wanneer hij met anderen communiceert. Als hij buurtgenoten gaat ondervragen over de hond of gewoon de weg wil weten, begrijpt hij hun uitleg niet altijd. Op zijn verwarring reageren de meeste mensen ongeduldig, gefrustreerd of spottend.

Het gebrek aan goede communicatie, voornamelijk vanuit de medemens, maakt de situatie van Christopher extra schrijnend en dat is confronterend om te zien. Immers: een uitspatting van ongeduld of een verkeerde grap maken doet iedereen weleens in het dagelijks leven. De impact kan echter groot zijn voor mensen die te maken hebben met autisme.

Het leven van Christopher komt in een stroomversnelling terecht...

Na de dood van zijn geliefde hond, maakt Christopher een hele reeks van vreemde gebeurtenissen mee en komen allerlei geheimen aan het licht. Curieus is dat bijna iedere volwassene een dubieuze rol lijkt te spelen. Overigens heeft niemand slechte intenties. Ed Boone was altijd degene die Christopher uit de penarie heeft gehaald en hem onvoorwaardelijk heeft gesteund. Toch raakt de vertrouwensband tussen vader en zoon beschadigd. De grote vraag is: kan dit nog goedkomen?

Genoeg zware momenten dus, maar er is wel degelijk ruimte voor humor en knappe vondsten. Zoals een ingenieus decor dat snel en bijna intuïtief lijkt te veranderen: van klaslokaal, naar huiskamer, naar woonwijk, naar station. Daarnaast laat speler Mattias van de Vijver ontzettend veel kanten zien van Christopher: onbeholpen, vindingrijk, besluiteloos, slim, opgewekt, onzeker, krachtig…

De interactie met zijn medespelers, met name als hij samen is met zijn vader of leerkracht, is boeiend om te volgen. Juf Siobhan, gespeeld door Claire Bender, staat hem bij op cruciale momenten en fungeert als zijn 'innerlijke stem': ze geeft aanwijzingen – ook buiten het klaslokaal – wanneer hij dreigt vast te lopen. Ze is de enige die Christopher volledig begrijpt en beseft wat hij nodig heeft. De belevenissen met vader en zoon bieden stof tot nadenken. Ondanks zijn goede bedoelingen voor Christopher, is het handelen van Ed Boone getekend door onmacht en verdriet.

Een oerwoud aan pratende mensen, tunnels, piepende apparaten en reclame-borden...

In het tweede deel van de voorstelling gaat Christopher verder dan hij ooit voor mogelijk had gehouden. Hij gaat op reis: een onvermijdelijke, maar enorme beslissing die veel nieuwe obstakels opwerpt. Want hoe vind je de weg naar het station? En als je daar eenmaal bent: waar moet je zijn voor een kaartje? Hoe vind je de weg naar het juiste spoor tussen alle mensen, reclame-borden, omroepberichten en prikkels?

De weergave van de treinreis wordt met veel bravoure neergezet: met tempo-wisselingen, drukte, gevarieerde groepen reizigers, de onvermijdelijke medewerkers in gele hesjes en een grote hoeveelheid koffers. Toch weet een klein moment ervoor te zorgen dat de beleving van Christopher krachtig wordt neergezet: mensen kijken uit het raam en hij reflecteert hierop.

De meeste mensen zien koeien, een kerkje en wat boompjes. Vervolgens kijken ze niet meer uit het raam, laat hij weten. Hijzelf kijkt uit het raam, heeft in een flits alle koeien geteld, weet hoeveel daarvan bruin zijn en hoeveel zwart, hoeveel heuvels er zijn, hoe het achterliggende dorp is opgebouwd en hoe de rest van het landschap eruit ziet, tot in het kleinste detail… Christopher blijft kijken, telkens opnieuw. Zo werkt het in zijn hoofd.

Het publiek verlaat de zaal met wellicht iets meer wiskundige kennis, maar vooral met een inzicht. 'Op een andere manier denken' hoeft niet te betekenen dat de wereld beperkt is. Integendeel zelfs.

Jezelf uitdagen en vernieuwen

Na de voorstelling neem ik een kijkje bij de expositie in de foyer, waar kleurrijke schilderijen hangen en documentaires worden vertoond over ASS en de totstandkoming van Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht. Vooral deze woorden blijven mij bij: "Anders denken is een bron van creativiteit." Het zorgt ervoor dat je jezelf blijft uitdagen, kunt vernieuwen en dat je de eigen blik verruimt. Dat is precies wat Christopher heeft gedaan. Zijn moed verdient een staande ovatie.

Fotografie

Scènefoto's Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht en hoofdafbeelding: © Sanne Peper
Afbeelding van de expositie in MartiniPlaza / Verdiepingsprogramma: © Roy Beusker

Het Wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht / Theateralliantie
Cast: Mattias van de Vijver, Mark Kraan, Claire Bender, Debbie Korper, Astrid van Eck, Urmie Plein, Vincent Linthorst en Rogier Philipoom

Regie: Pieter Kramer
Tekst: Simon Stephens
Vertaling: Rik van den Bos
Muziek: Bo Koek
Decor: Theun Mosk
Assistent scenografie: Casandra Hernandez Velez
 Stagiair scenografie: Cedric van Daalen / Rachelle Elstak
 Kostuums: Monica Petit en Maartje Wevers
 Licht: Marc Heinz
 Choreografie: Pim Veulings
 Producent: Rosalie Mohr

Verdiepingsprogramma
De reizende expositie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Stichting Papageno, Doclines en de Nederlandse Vereniging voor Autisme

Ingrid de Vries

21-09-2021