De wolvin als beschermvrouw in een onveilige wereld

Stel je voor: tijdens een wandeling door een willekeurige straat zie je een kind op een trap zitten. Ze staart de hele tijd naar de voordeur van haar eigen huis en komt niet van haar plek af. Er klopt iets niet… Wat doe je? Help je het kind, bel je aan om de ouder te spreken of loop je door? In het Grand Theatre wordt dit dilemma op een indringende manier zichtbaar gemaakt.

Tijdens Jonge Harten spelen Judith Engelen en Ika Schwanders (België) hun voorstelling Howl Baby Howl. Ze willen daarin een wereld van kinderen belichten die opgroeien in atypische omstandigheden. Het zijn kinderen die vallen onder de afkortingen: 'KOPP' en 'KOAP'. Voluit geschreven: 'Kinderen van Ouders met Psychische Problemen' en 'Kinderen van Ouders met een Afhankelijkheids-Probleem'. Zij groeien op in moeilijke omstandigheden en worden niet altijd opgemerkt in de maatschappij.

Een ernstig onderwerp dus. Die insteek vormt een groot contrast met de sfeer in de goedgevulde benedenzaal van het theater. Bezoekers komen gemoedelijk binnen met een kopje thee, kletsen over de programmering van Jonge Harten en eten kitkats. Ik waan mij in een bioscoop. Mijn uitzicht op het podium versterkt die beleving. Er is een groot filmscherm opgesteld, waarop een cirkel is geprojecteerd. Verder oogt het toneel leeg en kalm.

Stilte voor de beeld- en geluidsstorm die gaat volgen.

In ongeveer zeventig minuten tijd worden alle zintuigen geprikkeld. Flitslichten, rookmachine, dans, vertellingen, muziek, witte maskers… We worden gebombardeerd met een storm aan indrukken. Alles onthouden en vastleggen is eigenlijk onmogelijk. Binnen tien minuten staat het hele publiek op scherp, wanneer er een opblaasvariant van een witte wolf over het podium schrijdt. Op het scherm zien we de nacht. Het is volle maan. Een opblaasversie van een witte wolf schrijdt over het podium. Omhuld door rook. De wolf huilt: hard, schel en flink versterkt.

© Eva Michiels, voorstelling 'Howl Baby Howl', Judith Engelen en Ika Schwanders

De jankende wolvengeluiden snijden door de zaal. Toch lukt het beide makers om die heftigheid binnen vijf minuten te overtreffen met een zeer intense scène. Midden op het podium staat een verlichte mand op een plateau dat ronddraait. Op het scherm wordt de zee geprojecteerd. Dat doet mij denken aan het bijbelverhaal over baby Mozes (bron: Wikipedia). Zijn leven stond op het spel, omdat de Egyptische koning had bevolen om alle pasgeboren Hebreeuwse jongens te doden. Zijn moeder verstopte hem in een mandje, bij de oevers van de Nijl.

In mijn kinderbijbel stond een vrij idyllische tekening van een jongetje dat vreedzaam ronddobberde. In zijn mandje bleef Mozes droog, veilig en warm. Én hij werd gered door een Egyptische prinses. Eind goed, al goed. Maar niet in deze voorstelling. De zee wordt wilder en wilder. Het plateau op het podium draait sneller en het mandje begint te tollen.

Er verschijnen onheilspellende schaduwen. Steeds groter, Steeds zwarter.

Wat deze scène zo schrijnend maakt, is dat de angstige beelden gepaard gaan met onophoudelijk geschrei. De kreten van een hulpeloze baby. Het klinkt steeds luider, urgenter en wanhopiger. Maar er is niemand in de buurt om de baby te troosten. Ik merk aan mezelf dat ik weg zou willen lopen uit de situatie. Tot ik besef dat dit de realiteit moet zijn van sommige kinderen. Ze staan er alleen voor.

De theatermakers hebben verschillende ervaringen van KOPP- en KOAP-kinderen samengesmeed tot een verhaal. Terwijl dit wordt voorgelezen, beweegt een AI-gezicht van een tiener mee op de woorden. Haar mond en gezichtsspieren bewegen niet helemaal synchroon met de uitspraak en dat zorgt voor een vervreemdend effect. Komisch bijna. Toch zijn hun belevenissen allesbehalve grappig.

Het zijn verhalen over kinderen die hun moeder moeten dragen in plaats van andersom.

Het gaat over de worstelingen met verslavingen en psychische problemen van een ouder. Een kind telt dagelijks de lege drankflessen om in te schatten of diens ouder ruzie gaat maken, of niet. Nog pijnlijker: op een gegeven moment maakt het niet meer uit, omdat de ouder zich niet meer kan herinneren dat er ruzie is gemaakt.

Het is niet dat deze ouders niet om hun kinderen geven: integendeel. Ondanks hun moeilijke omstandigheden doen ze wat ze kunnen. Maar ze lijken alleen te staan en buiten het gezin is er niemand die helpt. Behalve misschien… De wolf.

De wolf komt regelmatig terug in de voorstelling. Dit dier laat zich niet vergelijken met probleemwolf Bram die de afkorting GW3237m heeft gekregen (bron: Nu.nl). De wolf in deze voorstelling is juist zorgzaam. Zij is een wolf die mensenkinderen onder haar hoede neemt, grootbrengt en voorziet van melk. In feite doet zij datgene wat de maatschappij nalaat. Zij ís er.

In de voorstelling wordt de link gelegd tussen Romulus & Remus en de kinderen van nu.

De makers tonen ons de Wikipedia-pagina over de tweeling Romulus en Remus: de stichters van Rome. Zij werden opgevoed door een wolf. Hun moeder was de priesteres Rhea Silvia. Zij vertelde dat de oorlogsgod Mars de vader was. Volgens geschiedschrijver Titus Livius werd Rhea verkracht en was het eerbaarder om een god als verwekker te noemen. Nadat Rhea werd opgesloten, werd haar tweeling in een voederbak in de Tiber geworpen. Daar werden Romulus en Remus gevonden door een wolvin. Zij ontfermde zich over beide baby's.

Romulus, Remus, KOPP en KOAP… Zij worden allen beschermd door de wolf. Niet door de mens. Deze voorstelling maakt pijnlijk duidelijk dat we ons inbeelden dat we op de barricades staan als we ons zorgen maken over een kind. En dat hulp nooit ver weg is. Toch is de praktijk meestal anders, waardoor deze kinderen en hun ouders er alleen voor staan.

Als de voorstelling is afgelopen, waan ik me nog steeds in een bioscoop. Niet alle fragmenten uit de beeldenstorm blijven bij mij hangen. En er zijn scènes die ik liever niet had willen zien. Misschien is dat ook de kracht van deze productie: sommige dingen wíl je misschien niet weten, maar wegkijken is geen optie. Zeker niet wanneer je een kind ontdekt dat ongemakkelijk op de trap zit, bij de voordeur van haar eigen huis en je het gevoel krijgt dat er iets niet klopt… Van de wolf kan de mens nog genoeg leren.

Gebruikte links:
Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mozes en https://nl.wikipedia.org/wiki/Romulus_en_Remus
Nu.nl: Brutaal, bijtgraag, maar niet gecorrigeerd: dit is probleemwolf GW3237m