Boos, bozer, boost

Vier jonge auteurs (15-18 jaar) schrijven liedteksten. Vier iets oudere muzikanten zetten dat op muziek en voeren het uit. Ik ben te gast in het Grand Theatre. Daar gebeurt het in het kader van het Jonge Harten Festival. Ik word keurig gewaarschuwd: ‘Er zitten wel erg veel middelbare scholieren in de zaal’.

Dat is een understatement: het wemelt van dat grut. Tussendoor wat docenten en begeleiders die iets van orde in de kakofonie trachten aan te brengen. Een vrolijke krullenkop complimenteert mij uitbundig met mijn outfit. Ik ben keurig ‘U’ en ‘Mijnheer’ en mag als eerste de zaal in.

Net als bij de Machinefabriek (zie eerder verslag) moeten wij ook hier naar boven. En komen in de ruimte die nog het meest herinnert aan wat het Grand Theatre ooit was: een bioscoop. Op het speelvlak een half conservatorium aan instrumenten en vier jong volwassenen -drie mannen en een vrouw- in grijze jaren tachtig trouwkostuums. Glimmende bandplooibroek en een colbert tot op de taille, double-breasted. Zo luidruchtig als de tieners in de foyer waren, zo muisstil zijn ze nu.

© Lucas Kemper, voorstelling 'Scherven van de wereld'

Wat houdt de jeugd van tegenwoordig zoal bezig? Het vele plastic, discriminatie, oorlog, femicide, woningnood, geweld op straat, politiek, jezelf mogen en kunnen zijn. Zorgen, heel veel zorgen. Over het Amerika van nu, over Wilders, over veiligheid en ja, over de toekomst. Daar gaan de songteksten dan ook over. Ik hoor de echo’s van Bob Dylan en John Lennon. Van Janis Joplin en Boudewijn de Groot. Want er is niks nieuws onder de zon…

Iedere jonge generatie maakt zich zorgen.

In mijn jeugd waren dat: woningnood (‘geen woning, geen kroning’) en de krakersrellen. De Vietnamoorlog, Watergate, de Koude Oorlog, kernwapens en kruisraketten, discriminatie, jezelf mogen en kunnen zijn. Zorgen, heel veel zorgen. Over de gigantische werkloosheid, sociale controle, AIDS, Prins Bernhard en de Lockheed-affaire, emancipatie en geweld. En ja, over de toekomst. De wereld en het leven rijmden niet.

Dat deden de teksten van Boudewijn de Groot (veel in samenwerking met Lennart Nijgh) zeker wel. Zoals:

‘Denk maar niet aan al die jonge frontsoldaten
Eenzaam stervend in de verre tropennacht
Laat die bleke pacifistenkliek maar praten
Meneer de president, slaap zacht!’

Een prima voorbeeld van gekruist rijm. Bovendien zit er een prettig metrum in de opsomming van woorden. Waardoor ik nu nog hele stukken mee kan zingen. Zowel rijm als ritme zijn ver te zoeken in de liedteksten van Scherven van de Wereld. Geen gekruist rijm, noch gepaard of omarmend. Geen begin- of eindrijm, vrouwelijk noch mannelijk. Geen genderneutrale rijm zelfs. Met heel veel welwillendheid en/of fantasie is er af en toe iets van alliteratie. In die zin is er wel iets veranderd.

Vanaf begin jaren tachtig hoefde poëzie niet meer perse te rijmen.

Het Vrije Vers werd hip. Sterker: rijmen was zóóóóó oubollig. Op een gegeven moment gebruikte alleen Andre Hazes nog het rijmwoordenboek. Ik zag het ook bij de Stadsdichters gebeuren. Dat ratelt maar door en uitgerateld, wordt er met de enterknop en de centreerfunctie een kunstwerkje van gemaakt.

Het puzzelwoord ‘onrijm’ betekent nog altijd ‘proza’. Enfin, zet deze spontane en vaak boze en ontevreden onrijm maar eens op muziek. Het is Mats Voshol gelukt. En verdient alleen al daarom een lintje. Samen met Renske de Boer, Junior Effah-Bekoe en Bram Wassink voert hij ze uit ook. Ze zijn muzikaal en kunnen zingen. Het swingt als het kan, wringt als het moet en zingt als het zingt. Het valt niet altijd mee al die woorden in een stukje melodie te proppen en soms wordt het ongemakkelijk. En dat mag.

Wat verder opvalt: de teksten zijn heel boos.

Bij het nummer over Amerika eindigt het refrein met ‘Suck my dick!’. Bij een nummer over discriminatie valt herhaaldelijk: ‘Hou je bek!’. Of je daarmee in positieve zin aan een fatsoenlijk debat bijdraagt of naar een harmonieuze oplossing toewerkt, valt te betwijfelen. Maar je hebt je punt gemaakt: je bent boos, je bent het zat, de gierput is gevuld. En wat ga jij er aan doen?

Net als diverse schrijvers een tekstuele bijdrage hebben geleverd, ben ik benieuwd naar het resultaat wanneer meerdere componisten met het materiaal aan de slag waren gegaan. De nummers hebben nu allemaal wel min of meer eenzelfde geluid en karakter. Gelukkig is er een ballad in de Friese taal en een nummer over Kevin Duinmeijer die in 1983 in Amsterdam werd vermoord. Het nummer moet in "Zwart Wit" van Frank Boeijen, wat gaat over de racistische moord op de 15-jarige Kerwin Duinmeijer, z’n meerdere erkennen maar lief is het zeker. De vlam slaat écht in de pan bij de twee solo’s van Renske de Boer waarin ze alle registers van haar stem opentrekt en benut.

‘Explore the North’ en ‘Meeuw jonge theatermakers’ leiden talentvolle auteurs (14-18 jaar oud) uit Friesland op. Schrijvers in de dop worden allerlei aspecten van het schrijverschap bijgebracht en de verschillende genres zoals toneel, proza en poëzie. Ik ben zo benieuwd naar een programma over liefde. Want boos zijn lucht op, nog bozer nog meer, maar liefde zorgt voor een boost!

Makers

Jonge schrijvers: David Gil Bisschop, Rixt Siderius, Bastiaan Okkema en Rowan Vis
Begeleiding Jonge schrijvers: Arnold de Boer en Koen Frijns
Muziekcomposities en muzikale leiding: Mats Voshol
Band: Renske de Boer, Junior Effah-Bekoe, Bram Wassink en Mats Voshol
Regie Carlo Scheldwacht