Waarom het nodig is om bestuurders naar de wildernis te sturen

Als alles afgelopen is en ik mijn VR-bril en koptelefoon heb ingeleverd, blijf ik een tijd nadenken over menselijk gedrag en de Groningse politiek. Eigenlijk zou deze productie verplichte kost moeten zijn voor beleidsmakers en raadsleden. Zonet heb ik rondgedwaald in 'Wildpark de Pionier', oftewel de Vloeivelden: een natuurgebied rondom de voormalige Suikerfabriek. Het is de eerste keer dat ik hier ben geweest. Toch moet ik afscheid nemen. Of is er een andere weg?

Wildpark de Pionier is een ontdekkingstocht waarbij het publiek, een voor een, op expeditie gaat door de wildernis. Deze ervaring is ontwikkeld door Floris Maathuis en Chantalla Pleiter, in samenwerking met Bram Esser, Happyship studio en PM ‘O Sullivan. Deze makers werken aan projecten die de grenzen tussen de verschillende disciplines oprekken en verbinden. Wildpark de Pionier is volgens hen: "een experiment om omgeving, theater, augmented reality en muziek op een gelijkwaardige manier te laten samensmelten." (Bron: website Floris Maathuis)

Afscheid nemen van de Vloeivelden

Afgelopen maand maakte deze productie deel uit van de programmering van Noorderzon. Alle tickets raakten verkocht. De makers besloten om na het festival nog vier extra speeldagen in te lassen. Ik ga voor deze 'herkansing'. Of eigenlijk moet ik zeggen: 'laatste kans', want na deze voorstellingen gaan de Vloeivelden transformeren. Hier wordt een nieuwbouwwijk gebouwd.

Vandaag is het gelukkig nog mogelijk om de wildernis te ontdekken. Mijn ervaring in het wildpark start bij het bezoekerscentrum van het Nieuw Antropologisch Instituut Nederland (NAIN). Via een welkomstfilm heet de directie iedereen van harte welkom. We gaan straks een gebied betreden dat onbewoonbaar is geworden als gevolg van De Vloed. Deze uitleg doet mij denken aan de heftige nieuwsbeelden over de overstromingen van afgelopen zomer. Dat een gebied daadwerkelijk lange tijd onleefbaar blijft voor de mens, komt over als een abstracte gedachte. Vooral een gedachte waaraan ik liever niet wil denken. Toch lijkt dit scenario allesbehalve vergezocht.

Als alle bestaande elementen verdwenen zijn, hoe bouw je dan een nieuw bestaan op?

Ondanks de barre leefomstandigheden, zijn een aantal Vrije Mensen erin geslaagd om in dit onherbergzame gebied een bestaan op te bouwen. Als toerist mag ik een paar van deze pioniers ontmoeten. Aangezien ik zelf geen 'Vrij Mens' ben, kan ik onderweg gebruikmaken van een aantal hulpmiddelen: een audiotour die mij door het landschap gidst, een VR-bril die nieuwe levensvormen toont én rode markeringsstenen op de 'route'. Van een echte 'route' is geen sprake; in de wildernis zijn immers geen aangelegde wegen.

Vanuit mijn koptelefoon klinkt een beheerste stem. Ik word uitgenodigd om rustig en bewust naar het eerste 'magische bord' te lopen. Op verschillende plekken in de wildernis zijn deze borden te zien. Als ik mijn VR-bril hierop richt, wordt de wereld van de Vrije Mens zichtbaar. In de omgeving waar ik loop, komen – door middel van augmented reality – wormachtige wezens en kleurrijke planten tevoorschijn. Deze levensvormen zijn belangrijker dan de mens: dit is hun leefgebied. Nederig volg ik hen.

Natuur, soundscapes en augmented reality komen hier samen…

De kijkbeleving via de VR-bril wordt versterkt door de prachtige natuur van de Vloeivelden, met vele soorten bloemen, groene bomen en de rondfladderende zwaluwen en vlinders. Via de audiotour dringt een lange reeks van dieren- en plantensoorten mijn gehoor binnen. Vreemde namen van bestaande soorten. En heel veel onbekende namen. De muziek trekt mij verder het landschap in.

Een gevoel van naderend onheil

De wandeling van 2,5 kilometer begint laagdrempelig. Eerst zijn er vooral nieuwe dingen te ontdekken. Vooral veel gekrioel van allerlei leven om mij heen. Het leven van een Vrije Mens lijkt opwindend, maar er hangt ook een gevoel van onheil in de lucht. Het geluid van onweer klinkt in mijn koptelefoon. Is het toeval dat het juist op dit moment gaat regenen?

Ik ploeter verder door de modder. Met mijn uitgeklapte paraplu raak ik meerdere malen verstrikt in een beginnend oerwoud van jonge bomen. Blijkbaar val ik niet onder de Vrije Mensen die zich wél staande weten te houden in dit ruige gebied… De Vrije Mensen die ik aantref in het wildpark, lijken zich grotendeels bezig te houden met rituelen in de natuur, zoals het maken van kleibeeldjes en musiceren bij het water. Alsof ze verdieping zoeken. Of gaat het vooral om overleven?

wildpark de pionier — © Jan Westerhof, De Wondere Wereld – 'Wildpark de Pionier', Noorderzon 2021

Ik krijg te horen dat de Vrije Mensen geen goede of slechte personen zijn. Zij moeten simpelweg leren leven met bepaalde omstandigheden. Dat deze omstandigheden nogal heftig kunnen zijn, wordt duidelijk als ik bij een veld vol bloeiende zonnebloemen beland. Een plek waar dood en verderf heerst. Het onbekende en verrassende leven lijkt zich hier tegen de mens te keren.

Doordat de techniek waardeloos is geworden, is het niet meer mogelijk om de leefomgeving naar eigen inzicht te veranderen. Om te overleven móet je je dus aanpassen aan de natuur. Dat roept de vraag op: waarom doen we dat als mens eigenlijk altijd andersom en zijn we alsmaar bezig om de natuur om te vormen?

Als de audiotour bijna ten einde loopt, krijg ik een keuze voorgelegd: terug naar het bezoekerscentrum of mezelf voegen bij de Vrije Mensen? Daarnaast is er een opdracht. Voor de laatste keer moet ik goed blijven kijken. Ik kijk uit op een zwanenfamilie bij een open water. Zij hebben alle ruimte. Maar voor hoe lang nog?

Binnenkort gaat alles veranderen.

De machines zullen komen. De natuur in de Vloeivelden – jonge bomen, struiken, uitgestrekte wateren, modderige hellingen, libelles, vlinders, kikkers – zal moeten wijken voor nieuwbouw. Dit gebied wordt gemodelleerd naar een projectplan, met huizen, nieuwe aangelegde bomen, rechte lanen, wellicht een vijver... "En allesverslindende prullenbakken in het winkelcentrum," weet de stem uit mijn koptelefoon mij te vertellen. Zo'n prullenbak zal de indruk wekken dat deze hier altijd heeft gestaan. Alsof er niks anders is geweest dan deze woonwijk.

Het gebied dat ik zojuist met andere ogen heb gezien, laat ik achter mij. Door deze ervaring besef ik wat hier was, wat er nog steeds is en wat er gaat verdwijnen. In de toekomst zal de woonwijk zich gedragen alsof hij daar altijd is geweest. Wie in Wildpark de Pionier is geweest, die weet wel beter.

^{Fotografie: © Jan Westerhof, De Wondere Wereld – 'Wildpark de Pionier', Noorderzon 2021}

Ingrid de Vries

06-09-2021