1 route, 3 locaties, 3 voorstellingen

Lang, te lang, geleden kon ik mijn tanden zetten in een verslag voor Theater 050. Over de afgelopen anderhalf jaar ga ik het dus niet hebben. Noch over de nieuwe regels, voorwaarden en wat al niet meer waarop 'we weer mogen'. Buitel allemaal maar heerlijk over elkaar heen. Ik wil er een fijn verslag van maken. 

Wat een verrukkelijke nazomeravond om de benenwagen te nemen: de tweede versie van theater-ontdekkingstocht Het Verbond Groningen. '1 route, 3 locaties, 3 voorstellingen'. Heel anders dan een jaar geleden: drie avonden op de pedalen door de regen. Het concept is simpel en spannend. Je kiest één voorstelling, koopt een ticket en krijgt er twee andere voorstellingen bij. Die zijn een verrassing. Een blik op de site toont dat veel makers van de vorige editie zijn gecontinueerd. Iedere maker heeft beperkte tijd, in de meeste gevallen vier tot acht weken, om een voorstelling te maken.

Het interessante is dat je als toeschouwer ergens onderweg het maakproces binnenstapt.

Het harde werken proeft, het zweet ruikt, de dilemma's en keuzes ervaart. Het is er bijna. Het kindje is bijna voldragen. Een avondje babyshoweren dus. In een genderneutrale outfit ga ik op pad.

Mijn start is bij 'Bij Vrijdag' in de St. Jansstraat en eindigt, na een tussenstop in een al jaren leegstaand winkelpand in de Poelestraat, in de gymzaal van het Werkman Stadslyceum. Speciaal voor dit festival werd een gelegenheidsensemble samengesteld met de opdracht in korte tijd een nieuwe voorstelling te bouwen. De titel luidt: Mag ik nog wat langer blijven. De tekst is van Lieke van den Krommenacker. Zij wordt geroemd door haar journalistieke werk o.a. voor de VPRO-gids. Dus dat kan wel eens een lekker controversieel onderwerp zijn, van alle kanten gedegen belicht, onderste steen boven, kortom: Omtzigt op het toneel.

Het Verbond 2021 – Lieke van den Krommenacker, Aranka Plante en Fenna Smits

Maar liefst twee aanstormende regisseuses zijn aangetrokken: Aranka Plante en Fenna Smits. En om het name-droppen compleet te maken: Marike Masker, Laura Smith en Ron Akkerman zijn de drie acteurs die worden geannonceerd als 'ervaren amateurspelers'. Het groepje van achttien toeschouwers waarmee ik de gehele avond op stap ben, wordt opgewonden: het betreft hier duidelijk fans van de makers en spelers.

We zien het buizenstelsel van een partytent.

Wit wasgoed wordt opgehangen en afgehaald. Weer opgehangen en afgehaald. En weer en nog eens. Het gaat maar door en de spelers worden steeds wanhopiger. Ze beginnen te zingen: 'Hoog is de zolder, laag is de vloer, mooi is het meisje, maar lelijk is d'r moer'. Ik heb een en ander voor u nageplozen. Het betreft hier het refrein van een chanty, een zeemanslied gelinkt aan West-Zuidwest Ameland. U zult trouwens verbaasd zijn hoeveel artiesten dit nummer op plaat hebben uitgebracht. Ook de Achterhoekse rockband Normaal heeft dat gepresteerd! Vrij vertaald wordt bedoeld: die hoog klimt, zal laag vallen.

Het betreft hier een van de zeven hoofdzonden welke in de zesde eeuw zijn opgesteld door paus Gregorius I, maar in oorsprong minstens teruggaan tot de Oude Grieken. Superbia ofwel hoogmoed. Nu, thuis op mijn werkplek, begint het me te dagen. Hoogmoed komt voor de val. Daar, in het Stadslyceum, was ik het spoor volledig bijster. Ik kreeg het gevoel dat het over iets van een aanstaande Apocalyps ging. En als de mens arrogant de aarde blijft plunderen zoals ze al eeuwen doet, is dat onontkoombaar. Een jongedame heeft dat een fractie eerder door dan de anderen en wil waarschuwen. Maar de letters op haar protestbord zijn nog niet helemaal ingekleurd. Het tempo waarin ze dat doet, belooft weinig goeds. Dan krijgen we projecties te zien: een ontluikende roos, een visje dat uit een ei het enorme avontuur inzwemt, een vlinder die uit de pop kruipt en de vleugels openvouwt, een close-up van een pissende hengst en meer wonderen der natuur. 

Op techno muziek beginnen de drie spelers tenslotte te bewegen. Eerst als een repeterende bewegingsroutine maar allengs minder gecontroleerd. En dan is het over en het licht uit. En begroet speler Ron zijn fans met de verontschuldigende woorden: "Nou, dit was dus een half uur experimenteel theater." Hij verwoordt exact wat ik een half uur heb gemist: de opwinding van het papa en mama worden. Misschien was deze zwangerschap zwaarder dan gedacht of de babyshower nog net iets te vroeg.

Bij Roux waren we in ieder geval te laat: we werden getrakteerd op de afgedreven vrucht op sterk water in een conservenpot.

Zus Nathalie en broer Sander hebben ieder jaar het plan om iets vrolijks en luchtigs te maken: iets met een versje, een dansje erbij misschien. Tot nu toe eindigt het altijd in een diepgevoeld drama. Broer en zus bedenken en maken samen. Sander voert de regie en regelt alles achter de schermen. Ayan Egal schreef dit keer de tekst, Fabian van der Dussen maakte de muziek en Nathalie speelt. Locatie is een al jaren leegstaand en verloederd winkelpand in de Poelestraat. Ik zeg: niks meer aan doen! Stouw het vol met kringloopmeubilair, een bar en je hebt de allerhipste hotspot van de stad.

Over Kwikzilver (want zo heet hun nieuwste boreling): een jonge vrouw is helemaal verslingerd aan haar grote liefde, Luuk. Ze verafgoodt hem en heeft besloten hem het allermooiste cadeau te geven dat ze kan bedenken: een kind. Haar zwangerschap is een opoffering, maar het is voor Luuk: haar Luuk. We zien en horen een aantal telefoongesprekken afgewisseld met overpeinzingen. Nathalie brengt die knap, integer en absoluut overtuigend. Luuk is op zakenreis naar Venetië. Maar zo te horen is Luuk niet van zins om weerom te keren. In de optelsom van wanhoop en verdriet belt ze vriendinnen. Maar die hebben ook allemaal een eigen leven en zijn vooral druk, druk, druk. Visites, feestjes, borrels, showers. Je kunt je tegenwoordig niet meer veroorloven iets te missen. Volslagen alleen neemt ze een ingrijpende beslissing.

Nathalie en Sander zijn gespecialiseerd in 'kleine dingen die groots aanvoelen'.

Ik zou dit drama niet klein willen noemen. Het wordt intiem en minutieus gebracht, maar heeft de kracht van een emotionele kernramp. Kwikzilver (ook wel gewoon kwik genoemd) is het enige metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar is, erg giftig en een term uit de alchemie. Volgens de Roux: "Net als in alchemie brengt theater verschillende elementen samen tot iets nieuws."

Kwik was al bekend bij de antieke Egyptenaren en Chinezen, een dankbaar product voor legeringen en allerlei toepassingen in de modebranche (vilt en bont) en medische wereld. Dit wetende is verbanden leggen met de huidige voorstelling geen onmogelijke opgave meer. Iedereen kent kwik van de thermo- en barometers. Zijn we koortsig, welk noodweer zal ons treffen. En als je kwik morst, spatten de druppels alle kanten op en zijn deze nauwelijks meer te vangen…

Kwikzilver- Roux — © Sander Roux, voorstelling 'Kwikzilver' van Roux

De eenvoud, het talent en de professionaliteit maken Kwikzilver als voorstelling zeer geslaagd. Maar wat het echt bijzonder maakt, is de ruim negentig decibel die door de winkelpui naar binnen dringt. Het Poeleplein zit afgeladen vol met uitbundig en zeer luidruchtig uitgaansvolk. Dat maakt het drama extreem wrang: een jonge vrouw verkeert in diepe ellende en wanhoop en nog geen tien meter verderop draait de wereld op duizelingwekkende wijze door. Als een supersonische, angstaanjagende kermisattractie.

De avond begon ik met Het Kanaal met hun muziektheaterproductie 'Het Gemaal'.

In het pand van Bij Vrijdag aan de St. Jansstraat. Wat op korte termijn gedeeltelijk plat moet om plaats te maken voor nieuwbouw. Waarom? Het ziet er van buiten en van binnen nog prima en werkbaar uit, maar ik ben geen bouwkundige. Waarom toch dat prestigieuze? Stop even met investeren in stenen en overhead. Geef makers een startbedrag van 5.000,00 euro per jaar en een flinke hoeveelheid vierkante meters in leegstaande kantoren of op afgeschreven fabrieksterreinen. Met een oude Bravilor, waterkoker, chemisch toilet, kookplaatje en bakfietsen vol ideeën en ambities redden ze zich wel. 'Het Kanaal' dus. Ik meende ze eerder gezien en gehoord te hebben maar waar en wanneer? Ik word oud…

Zes vrolijke mensen in oranje wegwerkerskledij. Hesjes, stoere overalls, bouwhelmen, boots met stalen neuzen. We zien een soort steiger met daarop en omheen allerlei muziekinstrumenten. De zes beschrijven hun kunnen als 'ruwe Nederpop en luidruchtige poëzie met een vleugje theater'. Dat maken ze meer dan waar. De namen: Sander Koning, Wietse de Haan, Janneke Hoek, Evert Prummel, Patrick Hoving en Sanam Tahmasebi.

Allen multi-instrumentalisten met een aanstekelijke energie. Sanam opent met lokkende vogelgeluidjes uit schelpen en hypnotiserende zang. De rest komt door het publiek op als springende en krijsende primaten gevolgd door 'Er was eens… een begin'. Een nieuw scheppingsverhaal. Dit nieuwe begin van Het Kanaal is niet perse het begin van Genesis of het begin van onze jaartelling. Het begin van een oorlog of een vrede, van een nieuwe week. Het is misschien wel het begin van iets dat nog moet beginnen.

Het Kanaal zoekt de verbinding tussen mensen onderling en de natuur.

Ook hier is de klimaatcrisis onderwerp van gesprek. Een polygoonfragment herinnert ons aan extreem hoge waterstanden in combinatie met een te verwachten springvloed. Die geschiedenis herhaalt zich en zal zich blijven herhalen. Maar de leden van Het Kanaal zijn geen doemdenkers, maken geen protestborden. Het zijn werkers, doeners, aanpakkers met opgestroopte mouwen. En dagen ons uit hetzelfde te doen: 'Pak een schep en…'. Het leven is scheppen en herscheppen. Hun boodschap is bemoedigend en aanstekelijk opzwepend. Ik kan nauwelijks op mijn stoel blijven zitten. Waar kan ik mij melden, waar moet ik tekenen?

Het Gemaal is ruw en verfijnd tegelijk. Luidruchtig en verstild in een perfect getimede afwisseling. Ineens wist ik waar ik ze eerder had gezien en gehoord. Ik werk parttime in verzorgingstehuis De Pelster hier in de binnenstad. Maanden geleden speelden zij op het dakterras aldaar voor de bewoners. Hun eerste openbare optreden weer sinds de lockdown. Nog wat onwennig brachten ze onder andere 'Ik geef je een roosje, mijn Roosje'. En ze hadden elkaar in die lange maanden van gedwongen nietsdoen uitgedaagd. Iedereen moest een blaasinstrument aanschaffen en daarop leren spelen. Bescheiden, ontroerend verlegen bijna, presenteerden ze het resultaat in de vorm van een klassieke etude. Van die verlegenheid was vanavond gelukkig niks meer te merken. Van volle overgave des te meer. En een stoere wegwerker die een harp bespeelt, is een ontzettend sexy combinatie!

Dio van Velden

29-09-2021