In hun nieuwe voorstelling vraagt Studio Julian Hetzel zich af: hoe kunnen we samenleven met mensen wiens geloofswereld verschilt van de onze? ‘Three times left is right’ gaat over een echtpaar. Een man en een vrouw met meer verschillen dan overeenkomsten. Dat hoor en lees ik meer de laatste tijd. Het grote voordeel: je versterkt elkaar. We gaan het beleven.
Het is een prachtige, bijna zwoele, herfstavond. De terrassen zitten vol en ook het Grand Theatre mag zich verheugen op een mooi aantal bezoekers. Ik hoor allerlei talen om mij heen, de meeste bezoekers zijn jong en ogen artistiek. In elk geval een soort vanzelfsprekende nonchalance. Een ‘het kan mij niet schelen hoe ik eruit zie’. Meestal niet waar maar wel gemakkelijk.
De voorstelling gaat over een echtpaar. Josse de Pauw speelt een linkse intellectueel genaamd Helmut Lethen. Zijn tegenspeelster is Kristien de Proost. Zij vertolkt de schrijfster en intellectueel Caroline Sommerfeld. Zij hangt het extreem-rechtse gedachtengoed aan. Hij links, zij rechts. Een huwelijk dat de spagaat in de samenleving uitvergroot.
We zien een leeg speelvlak. De achterwand is een soort blinde muur waarop wildplakkers en graffitikunstenaars zich veelvuldig hebben uitgeleefd. De voorstelling begint met een schier eindeloze opsomming aan disclaimers. Deze show bevat rook. Deze show bevat stroboscopen. Deze show bevat bloed. En naakt. En geweld. En discriminerende uitlatingen over vrouwen. En over homo’s. En over immigranten. En over veel en veel meer. Alsof je de ingrediënten op de verpakking van iets onschuldigs als hagelslag leest. Je krijgt steeds minder trek. En dan ook nog de verkeerde E-nummers. Het leven valt niet mee… Toch blijft iedereen zitten. Er is naakt beloofd: we krijgen naakt!
Josse en Kristien komen op. Naakt.
Kristien stelt zichzelf voor. Ze is 53 jaar oud. Ze ziet er voor haar leeftijd puik uit. Ik zie en ken heel wat vrouwen van rond die leeftijd en zelfs mét kleding en het nodige corrigerende of op zijn minst flatterende ondergoed kunnen ze niet aan haar tippen. Josse is twintig jaar ouder en speelt al ruim vijftig jaar toneel. Hij ziet eruit als een Frans Timmermans toen hij net uit Europa naar Nederland terugkwam om wel eventjes premier te worden. Zeer fors, enorme buik, her en der plukken grijs lichaamshaar, kalend en een knevel welke wel een knipbeurt kan gebruiken.
Josse vertelt dat hij een linkse intellectueel gaat spelen. Kristien vertelt dat zij juist een extreem-rechts type gaat spelen. En dat dat een stuk ingewikkelder is. O? Is dat zo? Ja, want links is goed en (extreem-)rechts is fout. Dat ligt toch aan het perspectief, denk ik. Bovendien vinden veel acteurs het eenvoudiger om een schurk te spelen. En schurken worden vaak ook nog eens sympathiek gevonden. Ze worden als sexy gezien en bereiken niet zelden de status van popidool.
Dan volgt een bijna wetenschappelijk college over polarisatie door Helmut Lethen.
Caroline Sommerfeld neemt plaats op de eerste rij en is een gretige studente. Het is liefde op het eerste gezicht. Dan volgen bevreemdende zaken: een geheel in het zwart geklede (incluis bivakmuts) jongeman begint de achterwand te beplakken en een treintje met hoempa-pa-instrumenten rijdt het speelvlak op en schettert er op los. We lezen ‘never again is now’. En even later ondersteboven ‘never again’. En weer later alleen ‘now’.
Plots ligt Helmut in een ziekenhuisbed. Zijn rechterarm in het gips en ‘in tractie’ aan een papegaai. Liefje Caroline vindt het tijd voor een wandelingetje, Helmut heeft zin in echt lékkere koffie en zo gaan de tortels met rolstoel op pad. De arm van Helmut nog steeds geheven. Dat voelt uiterst oncomfortabel voor uitgerekend een links intellectueel. Maar er is niks aan te doen. Voor maar liefst acht weken. Het zou schelen als er meer mensen de rechterarm zouden opheffen. Als was het maar uit mededogen, uit sympathie, uit solidariteit. Alleen is ook maar alleen. Helmut vlijt, bedelt, lacht beminnelijk, spint, likt, geeft kopjes en werkelijk: hij krijgt een aantal mensen in het publiek zover dat ze de Hitler-groet brengen! Het maakt niet uit hoe: linksom, rechtsom…áls ze het maar doen! En ze doen het (11,2% van de Groningers stemde uiteindelijk zeer rechts).
Caroline houdt een verkiezingsspeech.
De onbemande fanfare maskeert haar opruiende taal en suggereert een overwinning, een wild centrifugerende wasmachine probeert de manifestatie te verstoren. Dan hapert ook nog eens de boventiteling. Nederlands, Engels, alles door elkaar en ook nog eens in willekeurige volgorde. De chaos is compleet. Steeds meer en meer waan ik me getuige van het huwelijk van Martha en George in het stuk Who’s afraid of Virginia Woolf. Maar die hadden tenminste nog één ding gemeen: hun liefde voor alcohol.
Een Nederlandse film of theaterproductie is niet Nederlands zonder een goede seksscène. Dus Caroline en Helmut nemen een duik onder de lakens. Als een cum laude vampier scheurt Caroline het lijf van Helmut aan flarden.
Het beloofde geweld. Het beloofde bloed vloeit, nee spuit rijkelijk.
Er worden ingewanden opgediept. Darmen als kerstslingers om Helmut gedrapeerd. De rest gaat in de gehaktmolen en wordt vanuit bed op Helmuts aanwijzingen gekruid, gekneed, door een worstmachine gestampt en gebraden. Wat een ontzettende bende! Ik hou ervan. Het lijkt of we in de horrormusical Sweeny Todd zijn beland.
Tussendoor krijgen we ook nog een hilarische linguïstische analyse van het woord ‘bratwurst’. Brat betekent zoveel als: zonder verspilling en vindt zijn oorsprong in Mesopotamië. Het huidige Iran, Irak en Syrië. Worst van vluchtelingen maken en eten. Zowel de wrede als sappige grappen liggen voor het oprapen. De tortels houden het bij: "Alles heeft een eind. Een worst heeft er twee." Om elk aan een uiteinde beginnend naar elkaar toe te eten en te eindigen in een lange liefdeskus. Zolang je angst hebt voor risico, kun je niet liefhebben.
Aan het bijna einde staan de twee hand in hand het slagveld gade te slaan. Het bloedbad en -bed. Het is de wereldgeschiedenis van dichtbij. Helmut: "Je ziet absoluut niks!" Aan het echte einde na het applaus roept Caroline dat we nu, maar dan ook echt nu afscheid nemen van de oude tijd. En de nieuwe beginnen. De achterwand in het decor klapt open. Een vrolijke poffertjeskraam ontvouwt zich maar nu met bier en knakworst. En het bleef nog lang onrustig in het theater. Op de tast ga ik naar buiten. Hoe was het ook alweer? O ja… drie keer links is ook rechts!
Makers
Regie: Julian Hetzel
Performers: Josse De Pauw, Kristien De Proost & Jakob Proyer
Dramaturgie: Miguel Melgares
Video & lichtontwerp: Bahadir Hamdemir
Muziek & compositie: Frank Wienk
Technisch coördinator: Aengus Havinga
Productiecoördinator: Jakob Proyer
Geluid & programmering: Tom Doeven
Decorbouwer: Edd Vossen
Mechatronica: Merijn Versnel
Twee Sissi’s worden verleid door de Dood
Suzanne Atema
Verhalen
