Weersvoorspelling zondag 1 maart: voornamelijk bewolkt, stevige wind, veel buien (mogelijk hagel en natte sneeuw) en af en toe breekt de zon door. Een gedeelte van mijn dag wordt besteed met het lezen van 'De dokters Andrian' van Willem Melchior (een absolute aanrader) en ik krijg de uitnodiging om mee te gaan naar IKEA. Ik kies eieren voor mijn geld, dus voor een dag Oosterpoort.
Om 11.00 uur ben ik te gast bij Sunday Morning Classics: een concert van de celloklas van het Prins Claus Conservatorium en 's avonds bij een uitvoering van Café Zimmermann met de countertenor Damien Guillon. Waarover ik me heb voorgenomen een verslag voor u te schrijven. De Oosterpoort: warm, luw, droog en cultuur… ik ben om!
De naam 'Café Zimmermann' is ontleend aan Bachs favoriete koffiehuis in Leipzig.
Café Zimmermann is een Frans barokensemble en viert haar twintigjarig bestaan. Wereldberoemd zijn ze en in de prijzenkast prijken maar liefst vijf Diapasons d'Or: de hoogste Franse onderscheiding voor cd-opnames.
Ze nemen de beroemde countertenor en sterzanger Damien Guillon mee. En brengen een programma met klaagliederen. Volgens eigen zeggen een programma om blij van te worden. "Want juist het lamento, de jammerklacht en de treurnis zijn om te huilen zo mooi." Ik ben zelf een groot liefhebber van requiems en treurliederen en hoor uit naar het groots en als finale aangekondigde 'Erbarme Dich' van J. S. Bach.
Damien Guillon is countertenor. Dat is een mannelijke zanger die zijn kopstem - ook wel falsetstem - gebruikt voor alt- en sopraanpartijen. Dit stamt uit de tijd dat vrouwenrollen nog door mannen vertolkt werden. Ook in de tijd van Shakespeare was dat gebruikelijk. En in kerkelijke kringen gold een verbod op vrouwenstemmen. De liturgie schreef voor dat de polyfonie uitsluitend door mannen uitgevoerd mocht worden. Dat maakte de knapenstemmen populair.
Om die knapenstem te behouden, werden jonge jongens gecastreerd eer ze de baard in de keel kregen. Ze genoten groot aanzien aan Europese vorstenhoven en vergaarden vaak een flink kapitaal. Er werden unieke partijen voor hen geschreven in Italiaanse opera's, in het Frans heette het 'houte-contre' en de Engelse componist Purcell schreef schitterende composities, speciaal voor deze stemsoort.
De countertenor heeft iets enorm magisch. Hij kan iets wat een ander niet kan. Zoiets als een coloratuursopraan welke de meest moeilijke versierselen in de muziek kan zingen, zoals hele snelle loopjes en tremolo's. Ik ken voornamelijk de glamversie: Klaus Nomi (1944-1983). Met zijn theatrale, clowneske uitmonstering maakte hij in de New Yorkse underground scene enorme furore. Met name toen hij door David Bowie werd ontdekt voor zijn optredens in Saturday Night Live.
Klaus Nomi had een bereik van maar liefs zes octaven en werd door critici ook wel omschreven als 'Pinokkio die helium heeft geslikt'.
Nomi zong net zoals hij leefde: avontuurlijk, wild, fascinerend en roekeloos. En ik ken niemand die niet onder de indruk is van zijn 'Cold Song en vooral zijn 'Dido's Lament' uit de opera 'Dido and Aeneas' van Purcell.
Café Zimmerman dus. Een huiskamerorgel, twee violen, twee altviolen, een cello en een contrabas. In de kleine zaal. Akoestisch, dus niet versterkt. Een enorme pré. Voor mij veel onbekende componisten, maar ik ben dan ook een leek in vergelijking met de rest van het publiek. Ik hoor flarden van: "Ik heb thuis uiteraard een dik boek met alle Bachs, zowel van voor als van na Johann." Je maakt wat mee.
Volgens mijn gehoor en de reacties van het publiek wordt alles echt perfect uitgevoerd. Loepzuiver en tot op elke noot nauwkeurig. Maar diep in de ziel geraakt word ik niet. Het lamento, de jammerklacht, de treurnis om te huilen zo mooi… het is er niet. Purcell, Britten: componisten die speciaal voor castraten/countertenoren hebben geschreven, ze komen niet voorbij. En allez: vier liedjes op een gehele avond? Ik vind dat zelf best schamel.
Spannend en ontroerend wordt het even met een solo op viool: het 'Extrait des Sonates du Rosaire' van componist Biber. Het programma wordt halverwege omgegooid, maar vooral het 'Erbarme Dich' uit de Matthaus Passion van J.S. Bach als apotheose wordt niet uitgevoerd.
Ik heb en ken de versie, en enig overgebleven live registratie uit 1939, van Mengelberg met onze Nederlandse alt Jo Vincent in het Concertgebouw te Amsterdam.
De woorden van Petrus nadat hij drie keer Jezus verraden heeft en huilt van spijt en zijn verdriet alleen nog maar tot God zelf kan richten. Adembenemend en diep, diep ontroerend. En dus een schitterende vergelijking met de beloofde uitvoering van vanavond. Helaas, bijna het gehele concert is wat mij betreft aan de kille kant, zoals het weer buiten. Een flink verschil met de Sunday Morning Classics.
Met lef en temperament teisteren de cellisten van 'Sunday Morning Classics' hun instrumenten.
Gewoon, in de entree, tegen de graffiti-rolluiken van de garderobe. Geen theaterspots, geen microfoons, gewoon… Tja: zo heerlijk gewoon. De cello-klas van Jan-Ype Nota. Twaalf studenten. Uit Oekraïne, Italië, Spanje en zelfs een paar uit Nederland! Wat een enthousiasme! We horen weer Bach. En Brahms maar ook Piazzolla.
Cellisten staan bekend - volgens eigen zeggen - als de enige musici met humor, met joie de vivre. Ze houden van lekker eten, een flinke bel wijn en van stand-up-comedian-with-instruments. Dat blijkt. Naast Piazzolla krijgen we een wilde variatie op 'Viva la Vida' van Coldplay en het Pink Panther thema om ons oren. En bij de 'Hungarian Dance No. 5' van Brahms is het heel lastig stilzitten.
Het publiek krijgt gelegenheid om vragen stellen. Die heel informele sfeer is verrukkelijk en humoristisch.
Zo komen we van alles aan de weet. Zoals: vrouwelijke cellisten zijn bezig met een inhaalslag. Tot laat negentiende eeuw, en ook ver daarna, gold het als hoogst onfatsoenlijk dat vrouwen hun benen spreidden voor een instrument. Sommige vrouwen bleken de cello te bespelen in een amazonezit.
Studenten slaan zelf aan het componeren en brengen de resultaten ten gehore. Allen zijn tussen hun zevende en elfde jaar begonnen met cellospelen en studeren dagelijks rond de vier uur! Ook docent Jan-Ype studeert elke dag nog drie-en-een-half uur "om mijn studenten voor te blijven."
Ik kan niet anders zeggen en schrijven: ga! Bezoek die Sunday Morning Classics. 19 april is de volgende. Ga gewoon. 12,50 euro: veel voordeliger dan een dagje IKEA. En het is zo enorm fascinerend om bevlogen en talentvolle kunstenaars aan het werk te zien en te horen. Warm, luw, droog en cultuur: bij het Prins Claus Conservatorium is een Sunday ook echt een SUNday!
Fotografie
Hoofdfoto: © Deborah Roffel, Hanze Symphony Orchestra
Foto in tekst: © Benjamin de Diesbach, Café Zimmermann & Damien Guillon
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Thuisblijven en toch het theater bezoeken
Ingrid de Vries
Nieuws
