Het ritme van empathie

Is het tegenwoordig nog mogelijk om écht ergens bij te horen? Hoe is het om in de schoenen van iemand anders te staan? Hoe kunnen we empathie oproepen? Deze vragen worden verkend in de voorstelling 'Islands of Empathy (in a Sea of Chaos)'. Met Club Guy & Roni en Slagwerk Den Haag gaan we op reis. Op zoek naar verbinding in een roerige tijd.

Islands of Empathy laat zich beschrijven als een combinatie van percussie en dans. De voorstelling is ontstaan vanuit een samenwerking met Senegalese griots: verhalenvertellers die tradities en geschiedenis levend houden met dans, muziek en poëzie.

Van Senegal naar de Stadsschouwburg

Tijdens het maakproces reisde Club Guy & Roni af naar Senegal om spirituele leiders, dansers en kunstenaars te ontmoeten. Hun gesprekken over empathie en community vormden uiteindelijk de blauwdruk voor Islands of Empathy (in a Sea of Chaos). Via deze voorstelling zoeken de makers naar de link tussen empathie en chaos (bron: website Club Guy & Roni).

Volgens het woordenboek betekent empathie: "vermogen om zich in de gevoelens van anderen in te leven" (bron: Van Dale). Dat 'inleven' lijkt mij een behoorlijke uitdaging. Het komt op mij over dat de Nederlandse samenleving vooral aandacht heeft voor het individu. Het gaat erom dat je jezelf blijft ontwikkelen. Maar om de ander te kunnen zien, is empathie nodig. Terwijl ik dit schrijf, toont mijn televisie confronterende beelden. Oorlogen, geweld, mensen die tegenover elkaar staan... Ik kan niet anders dan concluderen dat de wereld om ons heen, een chaos is.

© Kurt van der Elst. Voorstelling 'Islands of Empathy (in a Sea of Chaos)', Club Guy & Roni + Slagwerk Den Haag

Een chaos kan ik het podiumbeeld van deze voorstelling in de Stadsschouwburg niet noemen. Het oogt voor mij opvallend rustig; ik ontdek geen grootse attributen. De slaginstrumenten staan helemaal achteraan op het grote speelvlak. Linksvoor op het podium staat een telefoon met hoorn opgesteld. De deelnemers dragen geel-zwarte kleding. Die keuze doet mij denken aan een voetbalteam.

Dezelfde kleuren, maar geen team

De dansers bevinden zich op hun eigen eiland. Vormen groepjes. Zonder echt contact met elkaar te maken. Twee monden weten elkaar te vinden in een spannend duet, maar daarmee lijkt de connectie tussen deze dansers op te houden. Mensen worden afgewezen en staan alleen. Er ontstaan nieuwe eilanden en groepjes. De cyclus herhaalt zich.

Een rode draad in de voorstelling vormt de 'empathy hotline'. Een vrouw, genaamd Katharina, pakt op meerdere momenten de telefoon om contact te leggen met medewerker Alex. Haar hulpvragen komen in eerste instantie onbeholpen over. Ze wil haar rijst niet laten aanbranden. Ze heeft behoefte aan seks, maar haar man ligt al lang en breed te slapen. En o jee, er drijft ook nog een dode vis in het aquarium.

Serieuzer wordt het als Katharina aan Alex vertelt dat ze piekert over een situatie met een man die haar op straat om hulp vroeg. Ze vindt dat ze verkeerd op hem heeft gereageerd en haar dochtertje was erbij… "Maakt mij dat een slecht persoon?" vraagt Katharina aan Alex. Alex antwoordt: "Één actie maakt je geen slecht persoon." Katharina antwoordt wanhopig: "Maar het zijn er zoveel…" In hun telefoongesprekken is een huilend kind te horen. Het gehuil van haar dochtertje drijft Katharina tot wanhoop. Ze wil alles perfect doen, maar dreigt de grip op haar leven te verliezen.

Ritmes als klanken

Percussionist Pape Seck vormt een verbindende factor in deze voorstelling. Hij weet de dansers om zich heen te verzamelen en maakt contact met iedereen op het podium. Door zijn muziek, stem en aanwezigheid, weet hij zijn verhaal over te brengen. Ik denk zijn woorden te begrijpen en dat is bijzonder, aangezien ik geen Wolof (de taal van Senegal) versta.

In Islands of Empathy komen traditionele ritmes samen met elektronische beats. De slaginstrumenten, bediend door Pape Seck, Slagwerk Den Haag én regelmatig ook door de dansers zelf, hebben een belangrijke stem in het geheel. Het ritme van het slagwerk doet mij denken aan klanken; van een taal die we misschien niet allemaal spreken, maar toch beheersen.

Over ritme gesproken… Awe Seck, de nicht van Pape Seck, weet het ritme van deze voorstelling behoorlijk op te voeren. Haar armen, benen en trommelende voeten blijven in beweging: wát een energie! Meer verstild is de scène van danser Angela Herenda die haar lichaam volledig weet op te vouwen, terwijl ze ondertussen aan het publiek vertelt wat empathie inhoudt.

Empathie blijkt niet alleen een kwestie van 'je kunnen inleven in een ander'. Het gaat vooral om het vermogen om in de schoenen te staan van iemand anders: open staan en kwetsbaar durven zijn. Met die boodschap wordt het publiek weer naar huis gestuurd. De plek waar we via internet en/of de televisie het chaotische nieuws uit de wereld tot ons kunnen nemen. Teveel praktijkvoorbeelden waar een gebrek aan empathie toe kan leiden… De mensheid heeft genoeg te leren.

Makers

Concept en choreografie: Roni Haver, Guy Weizman | Cast: dansers Camilo Chapela, Angela Herenda, Sofiko Nachkebiya, Adam Peterson, Igor Podsiadly, Awa Seck, Eliana Stragapede, Jésula Toussaint Visser, muzikanten Niels Meliefste (Slagwerk Den Haag), Pape Seck | Compositie: Thys | Lichtontwerp: Maarten van Rossem | Dramaturgie: Friederike Schubert

^{Foto's: © Kurt van der Elst. Voorstelling 'Islands of Empathy (in a Sea of Chaos)', Club Guy & Roni + Slagwerk Den Haag}

Ingrid de Vries

19-01-2024