In vuur en vlam

Enige maanden terug las ik ergens een klein berichtje: er komt een theatervoorstelling met iets van of over de Hindenburg. Ik ben direct gretig. Dat heeft alles te maken met de enige anekdote welke ik ken uit de prille jeugd van mijn oma. Op 14 oktober 1929 vaart er een luchtschip boven Nederland: de Graf Zeppelin. Het hele dorp loopt uit en staart verbijsterd naar het wonder. Mijn oma is een hummel maar haar vader tilt haar bovenop de regenput. Het scheelt nauwelijks een meter maar hij spreekt de woorden: "Zo, nu kun ook jij haar van héél dichtbij zien."

Als een heuse Poirot ga ik op onderzoek. En kom te weten dat de aankomende voorstelling een titel heeft: Het neerstorten van de Hindenburg en wat daarna gebeurde. En dat het een initiatief is van VRIJDAG in de Buurt: hét huis van de amateurkunst voor Groningen. "Zij stimuleert kunst en cultuur in de wijken, buurten en dorpen van Groningen. Zodat Groningen nóg leuker wordt om in te wonen" (bron: website bijvrijdag.nl/indebuurt). Ik zet mijn speurtocht voort. Het stuk is in 1998 geschreven door Koos Terpstra. Hij is een behoorlijk bekend toneelschrijver en -regisseur. Ook was hij tien jaar artistiek leider bij het Noord Nederlands Toneel. Verder niks te vinden. O ja: het speelt 18 en 19 oktober in De Silo (Oosterparkwijk), het begint om 20.00 uur en de toegang bedraagt vijf euro. Dat is het. Dan rest mij niks anders dan de 'scène de crime' zelf te bezoeken. Theater 050 vraagt een perskaart aan maar die wordt geweigerd. Met de uitleg dat dat volgens de regisseur het maakproces van deze groep zou hinderen. Vastbesloten dit geheim te ontrafelen, trek ik de portemonnaie.

De Silo bevindt zich op een troosteloze plek. Slecht verlicht, onverzorgd struikgewas, tegenover een zelftankstation. Een buurthuis uit de jaren zeventig dat dankzij veel vrijwilligers nog overeind staat en gerund wordt. De ruimte zelf is gezellig gemaakt met een bar, stoelen in theateropstelling met tafeltjes ertussen, wat kleurige theaterspots en Perzische tapijten aan de muren. Ik zie een verhoging met daarop een vervaarlijke tuinbank. Aan weerszijden van de verhoging een rijtje van vier stoelen. Zeven spelers komen op en nemen op de stoelen plaats. Dan neemt één van hen het woord.

'De mens' worstelt met het begrip eeuwigheid.

'De mens' barst van de dromen en idealen maar 'de mens' is erg goed in het vooruitschuiven daarvan, het uitstellen. Tijd voldoende tenslotte: er is de eeuwigheid. Aan God wordt gevraagd om die eeuwigheid in te korten zodat 'de mens' die kan bevatten en plannen daarop kan afstemmen. Met enige tegenzin geeft God toe en besluit de laatste twee lettergrepen te schrappen. 'De mens' krijgt maximaal een eeuw om dromen, ambities en idealen te realiseren. Dan komt God op. We horen het legendarisch geworden radioverslag van de ramp met de Hindenburg en de verbijsterende filmbeelden worden geprojecteerd op het witte hemd van God.

Maar hoe zat het ook weer met die zeppelins? Ferdinand Graf von Zeppelin (1838-1917) was een uitvinder en luchtvaartpionier. Hij barstte van de dromen en ambities. En schoof die niet op de lange baan, stelde die niet uit tot in der eeuwigheid. Hij bedacht en ontwierp tal van luchtschepen en richtte ter realisatie een eigen bedrijf op: Luftschiffbau Zeppelin GmbH. Helaas: de eerste vlucht van zijn eerste luchtschip (LZ 127 Graf Zeppelin) maakte hij niet meer mee. Een tweede schip (LZ 128) werd nooit afgebouwd maar er moest een nóg groter en nóg luxueuzer zeppelin komen. En die kwam er: LZ 129 Hindenburg. Vernoemd naar veldmaarschalk en latere Rijkskanselier Paul von Hindenburg. De ballon zou niet met het uiterst brandbare waterstofgas gevuld worden, maar met helium. Zo was het plan. Maar doordat Hitler aan de macht was gekomen had Amerika (de enige producent van helium) een handelsembargo op Duitsland.

De Hindenburg was een zwevend paleis: zeventig luxueuze hutten, een lounge, restaurants en bar.

Vanaf 1936 volgden er zeventien succesvolle vluchten naar Amerika en Brazilië. Maar op 6 mei 1937 ging het mis. Tijdens de landing in Amerika – overhaast, daar het schip meteen weer terug naar het Verenigd Koninkrijk met allerlei hoogwaardigheidsbekleders die genodigd waren bij de kroning van George VI van het Verenigd Koninkrijk op 12 mei – vatte het schip vlam. De filmbeelden en het radioverslag zijn ontzettend. Een wonder dat ‘slechts’ 35 van de 97 opvarenden dit inferno niet overleefden. In slechts 32 seconden van 'zwevend paleis' naar de 'Titanic van het luchtruim'.
 ^{Bronvermelding en filmbeelden: https://nl.wikipedia.org/wiki/LZ129_Hindenburg}

Terug naar de voorstelling. De Hindenburg is hoogstens een duiding van tijd en plaats: het Amerika van begin 1937 tot aan het uitbreken van WOII. De zeven spelers vertolken een veelvoud aan karakters. We beleven dansmariekes, matrozen, gangsters, een industrieel en God maar vooral veel mensen die worstelen met liefde, verlangen, eenzaamheid en problemen. Die allemaal dromen hebben en ambities, daardoor in vuur en vlam staan maar heel goed zijn in het op de lange baan schuiven daarvan. Er komt immers altijd wel wat tussen. In die zin is er bitter weinig veranderd. Te vaak, veel te vaak eindigt een droom als ‘groots en meeslepend leven’ in een huisje-boompje-beestje-bestaan om uiteindelijk weg te kwijnen achter een Kaaps viooltje. In stilletjes bidden dat die eeuw van God bij nader inzien toch maar geen complete eeuw behoeft te zijn.

De spelers switchen schijnbaar gemakkelijk van karakter. Een ander hoedje, omslagdoek, jasje of tasje is de enige duiding. Dat is knap en meteen raak en helder. Jammer dat er geen half A-viertje is met de namen van hen en de regisseur. Ze behoeven zich helemaal nergens voor te schamen. Het spel is vlot en energiek. Een eerste voorstelling is altijd spannend en de nervositeit is bijna tastbaar. Gelukkig is het publiek (veel ons-kent-ons) heel hartelijk en meelevend. Wat vooral opvalt, zijn het enorme enthousiasme en spelplezier bij de spelers. Een genot om dat te voelen. Ze weten de essentie van het, overigens knap geschreven, stuk mooi en overtuigend over te brengen. Laat dromen en ambities niet in rook opgaan. De laatste woorden: "Over twee dagen begint de Tweede Wereldoorlog." Over vuur en vlam gesproken…

^{Credits hoofdfoto: Familienarchiv, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons}

Dio van Velden

22-10-2024