De waarheid van 'The Magic City' blijkt niet zo magisch

Terwijl de VS zich schrapzet voor orkaan Milton, leunt het publiek in de Stadsschouwburg rustig achterover. Wij volgen Fien Leysen bij haar reis naar Alabama. Haar doel is om het spoor te volgen van haar overleden vader: Kris Leysen. In 1978 maakte hij een reportage in Birmingham, Alabama. Opmerkelijk: hij werd in die stad uitgeroepen tot 'deputy sheriff'! Dat is wat hij aan zijn dochter vertelde. Vijfenveertig jaar later onderzoekt Fien of dit verhaal klopt.

Fien Leysen… Die naam moet ik kennen, maar waarvan ook alweer? Van tevoren doe ik even een Google-rondje. Op mijn bureau ligt een 'tintenkiller': een pen waarmee ook inkt kan worden gewist. Opeens weet ik het. Jonge Harten 2018. Fien Leysen speelde toen Wat (Niet) Weg Is. Een intieme voorstelling over het overlijden van haar vader, het gemis en een zoektocht naar troost en antwoorden. Die pen van bijna zes jaar geleden, gekregen bij die voorstelling, vind ik nu terug. Een bijzonder toeval.

'Alabama' laat zich beschrijven als een zoektocht en een roadtrip.

Net als bij Wat (Niet) Weg Is, gaat Alabama over herinneringen. En over de vraag: wat is er nog? Het is nu ongeveer tien jaar geleden dat Kris Leysen overleed. In het jaar 1978 was hij vijfendertig jaar. Hij vertrok naar Birmingham om een reportage te maken voor de BRT (de vroegere naam voor de Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie -VRT). Vol verhalen keerde hij terug. Zo had hij de sheriff ontmoet. Toen de sheriff erachter kwam dat Kris een reportage wilde maken, besloot hij hem te benoemen tot hulpsheriff. Op die manier vormde Kris een aanspreekpunt voor de mensen in Birmingham en zou hij makkelijker worden vertrouwd.

In 2024 staat Fien Leysen in de Stadsschouwburg. Op vijfendertigjarige leeftijd. Dezelfde leeftijd als haar vader in Alabama. Dat vormde een aanleiding om die reis van toen ook te maken. Om de mensen te spreken die haar vader heeft ontmoet, om te ervaren waar hij was én om de sheriff uit 1978 te vinden.

De roadtrip begint voor het publiek al bij de toegangsdeur van de schouwburg. Hier staat een grote, kleurrijke lichtbak, met daarop de letters: ALABAMA. In de zaal kijken wij uit op een Amerikaans café, inclusief barkrukken en een immens televisiescherm waarop een American football wedstrijd te volgen is. Fien zit prominent voor het grote scherm, samen met Steven De bruyn. Hij speelt mondharmonica en gitaar. Subtiel en passend bij het verhaal. Zijn spel voert ons, samen met de woorden van Fien, terug naar Alabama.

De wedstrijdbeelden op televisie maken plaats voor de herinneringen aan Fiens vader.

Het relaas van Fien zit vol anekdotes, ontmoetingen en filmmateriaal. Op het podium staat een glazen pot met briefjes. Fien vertrouwt ons toe dat ze na het overlijden van haar vader hard heeft gewerkt aan een word-document om al zijn kenmerkende uitspraken vast te leggen. Iedere zin werd op een briefje geschreven en verzameld. Op eentje daarvan staat de tekst: 'Rijd voorzichtig, he Manneke'. Het zijn woorden die Fien wel kan gebruiken onderweg, want haar reis is niet altijd makkelijk.

Een eerste uitdaging is om het filmmateriaal van de BRT uit 1978 te bemachtigen. Daarvoor moest Fien betalen en blijkbaar had ze eigenlijk haar overleden vader om toestemming moeten vragen… Ze laat van alles zien en horen. Fragmenten uit de reportage, screenshots van Facebook-gesprekken in besloten groepen, telefoongesprekken, haar Google-rondje om de locaties te achterhalen, interviews en beelden van mensen die zeggen te helpen, maar weinig bijdragen aan de zoektocht.

Sommige geïnterviewden uit 1978 geven aan zich niks meer te herinneren van het contact met Kris Leysen. De toenmalige sheriff is er niet meer en de huidige sheriff is moeilijk te bereiken. Dan komt Fien er ook nog achter dat haar vader verhalen heeft laten liggen. In de reportage is een beeld te zien van twee kinderen in een 'shotgun house'. Dat zijn smalle huizen waar je, bij wijze van spreken, een kogel doorheen kan schieten. De kogel zal het huis dan aan de andere kant verlaten, zonder een muur te raken. Waar zijn die kinderen gebleven? Waarom heeft haar vader hen niet opgezocht en geïnterviewd?

Het centrum van de stad bestaat niet meer.

Fiens vader was altijd positief over Birmingham. Deze stad staat bekend als 'The Magic City'. Dat schept hoge verwachtingen. Fien komt echter terecht in een ander Birmingham. Veel locaties uit 1978 bestaan niet meer. Niemand weet wat een 'centrum' is. Birmingham kent geen gezellige winkelstraten met cafés. Door de komst van grote ketens zoals Walmart, is er geen levendigheid op een centrale plek.

In de Stadsschouwburg spreekt Fien haar verbazing uit over het gegeven dat er in Amerika overal 'kits' voor zijn. Zelfs een hulpverleningskit, met verbandmateriaal en een instructiekaartje, voor het geval er een klasgenoot dreigt dood te bloeden. Doodsoorzaak nummer 1 onder jonge Amerikanen is een kogel. Waarom al die handleidingen als het achterliggende probleem blijft bestaan?

Stilstaan in Alabama.

Fien rijdt van plek naar plek en interviewt vele mensen. Juist op het moment dat ze haar tempo verlaagt en er 'even niks hoeft', komt ze tot een inzicht. Zij en haar vader zijn allebei onderzoekend en koppig, stelt ze vast. Ze hebben dezelfde locaties bezocht, allebei in een andere tijd. Echter: het verhaal van Kris is niet het verhaal van Fien.

Of alles waar is en of alle vragen beantwoord zijn, dat valt te betwijfelen. Maar is dat belangrijk? Het komt in ieder geval op mij over dat de zoektocht voor Fien meer duidelijkheid heeft gebracht. Hoe de reis van haar vader is gegaan, wie hij heeft geïnterviewd en hoe zijn ontmoeting verliep met de toenmalige sheriff… Deze gedachte uit Alabama blijft mij bij: in het leven gaat het niet om de vragen, maar dat je tijd met elkaar doorbrengt. Een mooi slot van een ontroerende reis.

Makers

Regie, tekst, video, spel: Fien Leysen
Muziek compositie en live uitvoering: Steven De bruyn
Montage: Fien Leysen
Artistieke en technische ondersteuning VS: Claire Hoofwijk
Outside eye: Yves Degryse

Productie: BERLIN
Coproductie: theater arsenaal (Mechelen, BE), Het Laatste Bedrijf (BE), Theaterfestival Boulevard (Den Bosch, NL)

^{Hoofdfoto: © Koen Broos. Voorstelling ALABAMA, Fien Leysen / BERLIN}

Ingrid de Vries

13-10-2024