Verlies zorgt voor een vicieuze cirkel

Een jonge vrouw verliest haar zusje als gevolg van een fataal ongeluk. Ze probeert wanhopig te reconstrueren wat er precies is gebeurd. Iedere nacht opnieuw. Hoe ga je verder na zo'n afschuwelijke gebeurtenis? De voorstelling 'Zusje' maakt de gevolgen van verlies invoelbaar.

De eerste avond van Theaterfestival Jonge Harten begint intens voor de mensen die de voorstelling Zusje bezoeken in het Vrijdag Theater. Op het podium bewegen twee mensen op de tonen van een trompet. Deze mensen horen bij elkaar, maar op een of andere manier lukt het hen niet om elkaar te bereiken.

Samen zijn zij alleen

Zij wankelt, schreeuwt, herhaalt haar bewegingen en laat zich achterover vallen. Hij volgt haar, blijft zwijgzaam, zoekt toenadering en vangt haar op. Deze patronen blijven zich herhalen: zij draaien om elkaar heen. Hij wil haar helpen om het grote verlies te verwerken, maar iedere poging daartoe strandt.

"Waarom hebben wij haar kapotte lichaam laten verbranden?" bijt zij hem toe; alsof haar vriend degene was die toestemming heeft gegeven om haar zusje te laten cremeren en niet zijzelf. Hij probeert haar uit te leggen dat het niet anders kon, maar zijn vriendin blijkt niet voor rede vatbaar. Haar leven staat in het teken van rouw en daarmee is de ruimte voor redelijkheid verdwenen.

Woorden kunnen niet meer helen

Geruststellende woorden van haar vriend hebben eigenlijk geen effect. Integendeel: iedere poging om te praten over wat er is gebeurd, blijkt nog meer scherven te veroorzaken. Terwijl alles al kapot was gegaan tijdens die nacht waarin het zusje is verongelukt: haar zusje.

De vrouw probeert een manier te vinden om het onbegrijpelijke te kunnen begrijpen, maar het is alsof ze daarmee vooral zichzelf tergt. Ook haar eigen vriend duwt zij van zich af. Dag en nacht draaien zij samen in cirkels. Hoewel de werkelijkheid anders is, probeert zij alles wat er is gebeurd, op een andere manier te vertellen. Door het verhaal aan te passen hoopt ze de situatie draaglijker te maken; ook dát blijkt geen oplossing.

Een cirkel van verdriet en beschuldigingen

's Nachts probeert de vrouw alle gebeurtenissen van de fatale nacht te reconstrueren. Haar vriend, hij is inmiddels doodop, krijgt daarmee allerlei onterechte beschuldigingen te verwerken. Hij wil haar ontzien, maar alles wat hij zegt – of juist als hij zwijgt – werkt als olie op het vuur.

Ondanks de grote tegenstelling tussen deze twee personen – hij blijft meestal redelijk en zij toont vooral onredelijk gedrag – kun je voor allebei begrip opbrengen. Het is te zien dat hij er voor haar wil zijn, maar vooral machteloos staat. Haar woorden en daden zijn scherp als een mes, dat lijkt ze zelf ook te beseffen, maar tegelijkertijd wordt duidelijk waarom ze zich zo gedraagt. Als haar vriend vertelt dat hij een demper gebruikt op zijn trompet, is haar antwoord veelzeggend: "Bestond zoiets ook maar voor mensen." Het verdriet dat ze heeft, lijkt niet te stillen.

De trompet speelt overigens een prachtige rol in deze voorstelling als derde personage: troostend, intens of juist verstild. Op sommige momenten is alleen de adem te horen van dit instrument. Bewegingen en muziek versterken elkaar op een mooie manier.

Lichtpuntjes

Zusje maakt voelbaar wat de gevolgen kunnen zijn van een groot verlies. Het overlijden van een familielid kan eveneens grote gevolgen hebben voor een relatie. Deze voorstelling gaat over een moeilijk onderwerp, maar er zijn ook lichtpuntjes te ontdekken. Ondanks het enorme gat dat door het grote verlies is ontstaan, blijkt de liefde tussen deze twee mensen nog steeds aanwezig. Die liefde zou weleens de sleutel kunnen zijn om uit de vicieuze cirkel te geraken.

Er is een lange weg te gaan, maar toch wordt er een voorzichtige eerste stap gezet om alle gebeurtenissen te verwerken. Achter de puinhopen van het verdriet lijkt iets meer lucht en ruimte te ontstaan; alsof er opnieuw adem stroomt in de trompet. Dat zorgt ervoor dat Zusje ook ontroerend is om te zien. Die ervaring blijft bij.

Foto bij dit artikel: © Sheeyla Gerard, foto aangeleverd door Jonge Harten

Makers
Regie: Silke van Kamp
Tekst: Sanne Schuhmacher
Spel: Marieke Giebels en Jasper van der Pijl
Scenografie: Scott Robin Jun
Coaching: Joost Horward
Regie-assistentie en productie: Sheeyla Gerard

Zusje is een coproductie van VIA ZUID, Stichting MCEM, Jonge Harten en Festival Musica Sacra Maastricht.

Ingrid de Vries

18-11-2019