Macbeth is de kortste tragedie van William Shakespeare. Hij schreef het stuk omstreeks 1606. Ruim vier eeuwen geleden dus maar het stuk inspireert nog altijd kunstenaars, intrigeert nog altijd publiek en heeft aan betekenis en zeggingskracht nog helemaal niets ingeboet. Sterker: het is verrassend actueel. Alle zeven hoofdzonden regeren ook nu de media en de waan van de dag: hoogmoed, hebzucht, onverschilligheid, wellust, jaloezie, onmatigheid en gramschap.
Macbeth van Shakespeare… Hoe zat het ook al weer?
De Schotse generaal Macbeth heeft zojuist de Noorse en Ierse legers verslagen. Op weg terug naar zijn koning krijgt hij van drie heksen de voorspelling te horen dat hij Thane (een hoge edele) van Cawdor en op een dag zelfs koning van Schotland zal worden. Aangekomen op het koninklijk slot verleent zijn vorst hem inderdaad de hoge titel. Maar op het koningschap wil Macbeth niet wachten. Vol ambitieuze gedachten en aangezet door zijn vrouw doodt Macbeth koning Duncan en neemt bezit van de troon. Een verfijnd en vredelievend heerser is hij niet en overmand door angst en schuldgevoel is hij zelfs verplicht om nog meer te doden om zichzelf te beschermen tegen ontmaskering. Het volk mort en komt in opstand onder leiding van ene Macduff. Een burgeroorlog is onvermijdelijk. Het bloedbad leidt Macbeth en zijn meedogenloze vrouw naar krankzinnigheid en ten slotte de dood.
De filmtheaters hebben hun deuren weer geopend, zo ook mijn favoriete Forum. En zij presenteren in het kader van het IFFR de film The Tragedy of Macbeth. Diverse keren eerder is dit koningsdrama verfilmd en niet door de minsten. Orson Welles was de eerste in 1948 en later volgde onder anderen Roman Polanski in 1971. Joel Coen heeft samen met zijn broer Ethan al een veel geprezen staat van dienst. Hij is tevens gehuwd met de actrice Francis McDormand (drievoudig Oscarwinnares o.a. in 2018 voor haar rol in het schitterende Three Billboards Outside Ebbing, Missouri) en was dermate onder de indruk van haar toneelvertolking van Lady Macbeth dat hij besloot tot een verfilming.
Er is sowieso een sterrencast geworven voor deze productie.
Niemand minder dan Denzel Washington neemt de rol van Macbeth voor zijn rekening en verder zien we o.a. Brendan Gleeson en Corey Hawkins als een prachtige en indrukwekkende Macduff. Na de twintig minuten commercials en vooraankondigingen klinken eindelijk de openingswoorden: "Wanneer treffen wij elkaar een volgende maal? Bij regen, donder of bliksemstraal?"
De film is geheel in zwart/wit ofwel minstens vijftig tinten grijs geschoten. En dat is een schot in de roos. Het geheel doet surrealistisch aan, als een droom. En komt daardoor noch over als iets uit een grijs verleden, noch als een pretentieuze aanklacht tegen het heden. Het is een intrigerend kunstwerk. Ook de zwart/witte cast is vanzelfsprekend. Dat zou het altijd moeten zijn maar dat is het (ook gezien de recente discussies in Hollywood) niet. Black and white matters. Veel (zo niet alle) scènes verdwijnen in de mist en er doemen weer nieuwe op. De zon krijgen we niet te zien. Dus ik hoop van harte voor de Schotten dat de toeristische industrie niet instort als gevolg van deze rolprent.
Het razend knappe aan deze film is dat de (bewerkte) teksten van Shakespeare op rijm worden uitgesproken. Maar op zo'n wijze dat het vloeiende dialogen worden.
Stuk voor stuk zetten de spelers een topprestatie neer. En daar draait het mijns inziens in deze film om. De acteurs brengen een glashelder verhaal. Raakte ik in menig toneelversie van koningsdrama's het spoor nogal eens bijster in de personages en de onderlinge verhoudingen: hier is het klip en klaar. Dank u wel mijnheer Coen: zo kan ik gewoon genieten van uw beelden, van de monologen en dialogen, van de acteerprestaties, van het verhaal.
Naast de ruige en van God en iedereen verlaten dorre landschappen en de 'geen hand voor ogen' weersomstandigheden zijn de scenes sober. Er is een modernistisch en kubistisch kasteel (als een betonnen fabriek in aanbouw), af en toe een kruik, fiool of kroes en qua kleding hebben ze ook ver van de Engelsen weggekeken. De basis lijkt jute te zijn in de meest eenvoudige snit. Niks leidt af van het verhaal en de acteerprestaties. Wel veel zwaarden uiteraard. Zwaarden en dolken want er wordt wat afgemoord in deze een-uur-en-drie-kwartier.
Indrukwekkend ook is de scene waarin Macbeth voor de tweede maal de drie heksen frequenteert.
Deze voorspellen hem dat hij niet verslagen zal worden "tot het grote woud van Birnam tegen hem zal opmarcheren" en dat "niemand die uit een vrouw geboren is hem zal kunnen verslaan". Ook waarschuwen de geesten hem om op te passen voor Macduff. Aangezien deze laatste ontkomen is, ziet Macbeth geen andere uitweg dan Macduffs vrouw en kinderen vermoorden.
Wanneer Macduff dit nieuws verneemt, besluit hij met een flink leger tegen Macbeth ten strijde te trekken. In het bos bij het kasteel Dunsinane besluiten zij zich te camoufleren met takken. Macbeth is in een krankzinnige bui: eerst verneemt hij de dood van zijn vrouw, welke op zelfmoord wijst: "Geen dokter heeft ze nodig, maar een priester. God, God, vergeef ons allen!" En daarna dat het bos zich inderdaad in de richting van het kasteel lijkt te begeven: een schitterend en indrukwekkend beeld.
Het gecamoufleerde leger rukt op, neemt bezit van het kasteel.
Het kan niet anders of op de kantelen staan Macbeth en Macduff plotseling oog in oog. De eerste denkt aan de laatste voorspellingen en is vol zelfvertrouwen. Maar dan openbaart Macduff aan hem dat hij niet op natuurlijke wijze geboren is, maar voortijdig via een keizersnede ter wereld is gekomen. Daardoor is hij in strikte zin niet uit een vrouw 'geboren'. Macbeth realiseert zich dat zijn laatste minuten op aarde zijn geteld en stort zich radeloos en roekeloos in het duel. Dit wordt hem fataal: hij wordt door Macduff onthoofd.
In een van de laatste scenes zien we hoe het hoofd en de koningskroon aangeboden worden aan de vredelievende troonopvolger Malcolm. In een kaal en troosteloos landschap, uiteraard weer opdoemend vanuit dichte mist. Gelukkig ook hier geen lusthof of zomerzon. En klinken de slotzinnen: "Aanvaard dus, elk van allen, dank en loon; wij noden u op 't kroningsfeest te Scone."
Foto's: © The Searchers. 'The Tragedy of Macbeth '
Afbeeldingen aangeleverd door Forum Groningen
Regie: Joel Coen
Scenario: Joel Coen, William Shakespeare
Cast: Denzel Washington, Frances McDormand, Alex Hassell e.a.
The Tragedy of MacBeth: https://nl.wikipedia.org/wiki/Macbeth_(toneelstuk)
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Dio van Velden
Verhalen
