Pief Paf Poef Platonov

Twee jaar lang mochten en konden ze niks. Het bestuur, de makers en spelers van het Groninger Studenten Toneel. Sinds kort mag het weer en dat merk je: ze gaan los. En hoe! Een gemakkelijk stuk hebben ze wederom niet gekozen. Dat is te prijzen. Het GST houdt van uitdaging, legt de lat altijd hoog. De keuze is dit keer gevallen op het stuk Platonov van de Russische arts/schrijver Anton Tsjechov. Hij schreef het stuk in 1881. Anton is dan nog slechts 21 jaar oud en studeert medicijnen in Moskou.

Hij was platonisch verliefd op de actrice Marija Yermolova en haar talent en schreef het stuk speciaal voor haar. Zij vond het helemaal niks en schoot het pardoes af: pief paf poef weg ermee! Tsjechov was diep geraakt en verscheurde zijn werk. Michail, de broer van Anton, had het werk eerder gelezen en overgeschreven. Die kopie bewaarde hij onderin zijn brandkast en pas in 1920 (Anton is dan al zestien jaar dood) komt het tevoorschijn. Weer vele jaren later, in 1956, krijgt het stuk bekendheid bij het grote publiek maar even populair en veel gespeeld als De Drie Zusters, De Kersentuin en Een Meeuw wordt het niet.

In Nederland is het stuk welgeteld vier keer professioneel uitgevoerd.

Het verhaaltje is flinterdun: ene Misja Platonov komt na een wereldreis van een jaar samen met zijn vrouw en hun pasgeborene terug in zijn oude studentenhuis. Hij treft daar zijn voormalige roommates. Oude wonden worden open gekrabd, nieuwe verbonden. We zien als toneelbeeld een gezamenlijke huiskamer. Studentikoos ingericht. De kringlopen in Groningen hebben goede zaken gedaan al zullen ze de meeste spullen de komende week weer terugzien. Ik woon in de binnenstad met belendende studentenhuizen en mag graag naar binnen kijken. Ik schiet veel in de lach om de droogrekken, de stropdassen aan de plafondlampen, de vlaggen, verkeersborden en vooral de vaak veelkleurige kerstverlichting. Dan denk ik vaak: ach was ik maar veertig jaar jonger. Niks van dit alles. Wel een Godsvermogen aan statiegeld. Dus ook de grootgrutters zullen dit deel van het decor de komende weken terugzien.

We komen de theaterzaal van de USVA binnen en het stuk is al begonnen. Wat wil zeggen: een knul zit te gamen en een ander slaapt zijn roes uit op de bank. Ik verbaas mij er over dat zo’n ‘open begin’ gemeengoed is geworden en dat ook zo lang blijft. Alle stukken welke ik in de afgelopen jaren heb beleefd, beginnen op dergelijke wijze. Met een open toneelbeeld waarin al iets gebeurt. Het vergt veel van de spelers om circa een kwartier stil spel te leveren en net te doen of je het binnenkomende publiek niet opmerkt. Waaronder veel bekenden uiteraard. Dat gaat hen goed af.

Platonov van de Russische schrijver Tsjechov, enkele dagen nadat Rusland een oorlog heeft ontketend. Pief, paf, poef! Het is bijna als enkele jaren terug met de tentoonstelling over David Bowie in het Groninger Museum en het popidool overlijdt. Het geeft een extra lading aan het bezoek, het moment. De tekst is een bewerking van Jacob Derwig. Die komt iets gedateerd over. Taalgebruik, vooral onder jongeren, verandert snel. Knap hoe de spelers deze bewerking levend maken en houden. Het gegeven, de originele tekst, het dromen, experimenteren, risico’s nemen, jammerlijk mislukken, sukkelen met een toekomst, een perspectief: het is, na ruim 140 jaar, allemaal zo ontzettend actueel. Zeker na de twee afgelopen Corona-jaren. Hoe kunnen wij onszelf onsterfelijk maken? De originele Platonov is een stuk met paardendieven, revolverschoten en een vrouw die zich voor de trein werpt. Studenten destijds kregen bij het lezen de koude rillingen van opwinding. Dan denk ik: ach, was ik maar 140 jaar jonger.

In tegenstelling tot het toneelbeeld, de kostuums, de tekst en de regie is de rolbezetting uiterst actueel en verrassend. Misja Platonov is hier een vrouw en zij komt met haar vrouw en een kind na bijna een jaar weer eens binnenstormen. En heeft lesbische amoureuze avontuurtjes maar brengt ook menig mannenhoofd op hol. Niko is homo, heeft een soort van relatie met Mark en die Mark wordt gespeeld door een vrouw. De cast is dus erg trendy, erg van nu, erg inclusief. En dat werkt ook erg goed uit.

Talitha van Essen speelt Misja. Ik kan beter schrijven: ze IS Misja. Totaal overrompelend met een stem die klinkt als twee pakjes Lucky Strike, een krat bier en een orgie per dag. Ik houd ervan. Ze stort zich snel en knap van de ene emotie in de andere. Pief, paf poef! Bang, boos, blij en verdrietig en alles wat daar tussen en omheen zit. Van nuance, laat staan stil spel, is nauwelijks sprake. Zij heeft ook veel tekst. Het voelt als lange monologen waarin zij ondersteund en adempauze gegund wordt door korte scènes van anderen.

In deze Platonov zien we enkele discrete vrijscènes, er worden flesjes bier opengetrokken en een flinke tas snacks bezorgd welke in enkele seconden als sneeuw voor de zon is verdwenen. Niet het door de media aan ons voorgeschotelde oppervlakkige studentenleven voert hier de boventoon. Het gaat echt om de twijfels, de levensvragen. Settelen of toch het avontuur? Een veilige carrière of toch de wereld verbeteren, de barricaden op? Hoe doe ik er toe? Hoe maak ik mijzelf onsterfelijk? Die worstelingen komen knap over het voetlicht. Dan denk ik: ik ben blij dat ik veertig jaar ouder ben.

De GST-producties werken altijd aanstekelijk. Wat een energie, wat een enthousiasme.

Met deze cast hebben ze de lat met hun keuze voor Platonov wellicht iets te laag gelegd. Je zou met hen een verpletterende versie van Shopping and Fucking van Mark Ravenhill kunnen neerzetten. Of van Trainspotting van de Schotse schrijver Irvine Welsh. Stuk voor stuk hebben ze daar het talent en de durf voor. Pief paf poef!!! En krijgen we meer te zien en vooral meer te horen van een ieder. Van Ivan, Nienke, Barend, Femke, Larissa, Tosca, Marnix en Mai. Want in deze Platonov heeft Geert Douwe de Vries als Matti slechts enkele lettergrepen tekst. Maar als je zó een schoonheid bent, is ‘er zijn’ al voldoende. Maar ook hier mist iets: een douchescène… ja, dat zou hém in ieder geval in een klap onsterfelijk maken. Dan denk ik: was ik maar…

Spelers: Ivan Pickman, Nienke Westerhuis, Barend Bruinsma, Femke Bijl, Talitha van Essen, Larissa Boelsma, Tosca Velthuis, Marnix Jansma, Geert Douwe de Vries en Mai Valk
Productie: Eva Kooijmans
Spelersbegeleiding: Zwaan Noorlander
Regie: Bosse Beckers

Hoofdafbeelding: verkregen van Groninger Studenten Toneel

Dio van Velden

10-03-2022