Valavond De grenzeloosheid van een vervormde wereld

Hoe voelt het als je snakt naar nachtrust, maar niet de kans krijgt om toe te geven aan de slaap? Hoe neem je de wereld waar en wie ben je eigenlijk? Over dit soort vragen – en nog veel meer – gaat 'Valavond': een voorstelling op de grens tussen dag en nacht.

In het Stadspark, de 'achtertuin' van MartiniPlaza, wandelen we met een grote groep naar de locatie waar 'Valavond' wordt gespeeld: een open vlakte in het bos, bij een heuvel. De avondzon is ons goed gezind: het licht valt mooi over de bomen. Als we plaatsnemen op de tribune begint het te schemeren. De schemerwereld is dan ook het uitgangspunt van deze voorstelling; een productie van Het Houten Huis, in samenwerking met De Noorderlingen vooropleiding theater.

Ik ga niet spoileren – 'Valavond' wordt nog vaker gespeeld – maar ik denk dat ik wel kan verklappen dat ik meteen in deze voorstelling word meegezogen. Dat komt door de beginscène: het moment dat iedereen zit te wachten en nog even gezellig aan het kletsen is tot het begint. Bij 'Valavond' is er niemand die van tevoren roept: "De voorstelling gaat beginnen, doe uw mobieltjes uit." Dat blijkt ook niet nodig. Het geroezemoes van het publiek verstomt opeens en wij zijn doodstil. Dat is wat 'Valavond' doet: een sterk begin.

'Valavond' kent een krachtig verloop. Er komt nogal wat fysiek spel bij kijken.

Er wordt gerend, met mensen gesmeten, gedanst en gevochten. Dat alles vraagt om een zeer zorgvuldige timing van de hele groep. Dit is niet alleen een uitdaging voor de hoofdrolspelers, maar ook voor de vele figuranten die bij deze productie betrokken zijn. Alsof dat niet genoeg is, wordt er ook nog gezongen, gemusiceerd en wordt een grote hoeveelheid tekst voorgedragen. Al deze elementen roepen bewondering op.

Bijzonder vind ik de rol van de muzikant. Niet alleen weet hij precies de juiste sfeer neer te zetten, ook zijn instrumenten zijn gedurfd: een omgekeerde piano, een zingende zaag of slechts een touw… Uit allerlei voorwerpen worden geluiden getoverd – soms ingetogen dan weer krachtig – en deze ondersteunen de voorstelling op een fantastische manier. Bovendien maakt de muzikant ook nog deel uit van 'Valavond', als een uniek personage; zoiets zie je niet vaak bij een theaterproductie.

'Valavond' bevat zoveel opmerkelijke elementen dat ik bijna vergeet om het verhaal te belichten... Kort gezegd gaat het over de toekomst: een wereld waarin slaap niet langer een basisrecht is. Slapen doe je in het nachtland en is alleen mogelijk als je je het kunt veroorloven. Hoe zijn deze mensen in zo'n penibele positie terechtgekomen? Het antwoord op deze vraag wordt veel later duidelijk.

Door het slaaptekort is de wereld van de spelers vervormd. Iedereen wankelt in de schemer…

Als toeschouwer kijk je met een afstandje naar alle gebeurtenissen. We zien mensen die in cirkels lopen, die elkaar of zichzelf bevechten, vriendschappen sluiten, grappen maken, in de war zijn of op sommige momenten verrassend helder zijn. Het wordt duidelijk dat ze niet altijd de 'echte wereld' kunnen waarnemen, maar wat is er eigenlijk waar?

Naarmate 'Valavond' vordert maakt de schemer plaats voor de nacht en worden details minder zichtbaar. Met dit gegeven spelen de makers: de wereld in het Stadspark wordt steeds schimmiger, we draaien in cirkels en weten niet meer wie van de spelers de waarheid spreekt. Op sommige momenten wordt er extra licht toegevoegd; dan denk je weer alles prima te zien en te begrijpen. Of is dit schijn? Eigenlijk kun je de vraag stellen of wij – de toeschouwers die veilig op de tribune zitten – de wereld op de juiste manier waarnemen. Wat wij zien, is immers ook vertroebeld…

Als de voorstelling is afgelopen, prijs ik mezelf gelukkig dat ik het recht heb om te slapen. Ironisch genoeg doe ik er juist deze nacht een stuk langer over om in mijn eigen nachtland te komen. Vlak voor het slapengaan bedenk ik namelijk dat deze voorstelling over ontzettend veel dingen gaat, maar vooral over het schemergebied tussen 'slapen' en 'wakker zijn'. Wat mij verontrust is dat die grens nogal vaag lijkt te zijn. Daarvan lig ik een tijdje wakker.

'Valavond' zet aan tot nadenken en is in veel opzichten een voorstelling om trots op te zijn. Een aanrader; ondanks dat er een reële kans bestaat dat je de dag daarna extra koffie nodig hebt om wakker te blijven.