Jaha Koo - Noorderzon 2018 De wijsheid van drie rijstkokers

Theatermaker Jaha Koo vertelt: "Toen ik Zuid-Korea verliet, had ik drie dingen bij mij: de kleren die ik aanhad, mijn laptop en... Een rijstkoker." Het is dan ook niet voor niks dat de rijstkoker, van het merk Cuckoo, een belangrijke rol speelt in de gelijknamige voorstelling 'Cuckoo': een voorstelling met donkere én humoristische kanten.

Aangezien ik vooraan zitten meestal wat ongemakkelijk vind – je weet immers nooit wat een theatermaker in petto heeft en zeker niet tijdens Noorderzon waar deze voorstelling deel van uitmaakt – neem ik mopperend plaats op de eerste rij. Ik heb geen keuze: de rest van het Vrijdag Theater is al gevuld. Op zo'n 1,5 meter voor mij staan drie rijstkokers op een grote tafel: de linker is in bedrijf en staat volop te dampen. De geur van rijst maakt dat ik trek krijg.

De naam 'Cuckoo' klinkt een beetje gek en dat geldt ook wel een beetje voor de voorstelling die we voorgeschoteld krijgen.

De drie rijstkokers vormen allemaal een personage. De linker rijstkoker is vooral gericht op het koken van rijst, de middelste is wat minder handig met rijst koken, maar kan ook praten. De rechter rijstkoker heeft geen 'rijstkookfunctie', maar zegt vooral dingen terug en heeft het mooiste display. Voilà: de hele evolutie in een notendop.

Het is hilarisch om te zien hoe deze rijstkokers elkaar proberen af te troeven en dat daarbij een heuse 'catfight' ontstaat tussen twee apparaten. Ook bijzonder, maar alleen zichtbaar voor de mensen die vooraan zitten, is dat de stemming van de voorstelling weerspiegeld wordt in het display van de rechter rijstkoker: een doodshoofd bij razernij – wanneer zij (of toch 'hij'?) beledigd wordt door de andere rijstkoker – een smiley bij vrolijke momenten en een hartje wanneer Jaha Koo liefdevol over zijn vader praat. De eerste rij, waar niemand echt durft te zitten, is in dit geval de beste plek. ?

De voorstelling is niet alleen maar grappig. Integendeel: het achterliggende verhaal, over de jarenlange gevolgen van de financiële crisis in Azië (1997), is serieus en schrijnend. Zuid-Korea moest onder druk van het Internationaal Monetair Fonds drastische maatregelen nemen, wat tragische gevolgen had voor het land en de mensen. De manier van vertellen is bijna stoïcijns, alsof Jaha Koo een lezing houdt, maar de beelden zijn indringend. Aangezien de 'pratende' rijstkokers tussendoor vragen stellen of een liedje zingen, wordt het niet té zwaar.

Na het zien van deze voorstelling kan ik niet meer onbevangen in een Aziatische metro stappen.

Wie ooit in Azië is geweest, zal dit wel herkennen. Op de perrons van de metro zijn doorzichtige wanden aangebracht, met schuifdeuren. Wanneer de trein stilstaat, gaan ook deze schuifdeuren open; precies op de plek waar de deur van de trein zich bevindt. Zo kom je veilig de trein binnen.

Toen ik zo'n glazen wand voor het eerst zag, leek mij dat vooral handig: vanaf het perron kun je immers niet verongelukken wanneer er een trein aankomt. Tijdens deze voorstelling wordt op een pijnlijke manier duidelijk dat deze glazen wanden werden aangebracht om te voorkomen dat mensen vanaf het perron zelfmoord zouden plegen.

De druk is enorm: vergelijkbaar met de binnenkant van een werkende rijstkoker…

Daarnaast is de eenzaamheid onder de mensen, ook van de maker, groot. Om somber van te worden; zeker wanneer je je bedenkt dat de hele wereld een aandeel heeft in het ontstaan van alle misère. De voorstelling gaat over zware onderwerpen. Toch bevat 'Cuckoo' voldoende lichtheid en overheerst vooral de geur van verse rijst bij het slotapplaus.

'Cuckoo' is een confronterende voorstelling, maar blijft verteerbaar voor het publiek. Met dank aan maker Jaha Koo die uiteenlopende onderwerpen op een wonderlijke manier weet te verbinden en natuurlijk de drie rijstkokers: Hana, Duri en Seri.

Afbeelding: theatermaker Jaha Koo na de voorstelling. Foto: René de Boer.