Hoe vaak overkomt het je dat je binnen een kwartier stomend de theaterzaal wilt verlaten en je na afloop Dionysos op je blote knieën dankt het niet gedaan te hebben? Lees en huiver. Ik ben te gast bij de Stadsschouwburg, mijn overbuurvrouw. En schrik me te pletter: bus- en busladingen jongelui worden uitgeladen. Uitgelaten blokkeren ze de halve Turfsingel en de toegang tot de schouwburg. Een glas wijn bij het fijnste café van Groningen dan maar: de Souffleur…
Ik ben uitgenodigd voor de voorstelling Vincent Rietveld gaat voor de Louis d'Or van theatergezelschap De Warme Winkel (voorheen: 'toneelgroep Amsterdam (voorheen De Warme Winkel'; heel gedoe met Toneelgroep Amsterdam en toch weer niet). Het is blijkbaar een reprise, want in februari 2019 stond deze productie al in het Grand Theatre alhier. De ontvangst is zoals altijd zeer hartelijk.
Ik zie dat alle balkons volgestouwd zijn met de uitgelaten jongelui. En kijk verbaasd de zaal rond. De eerste vijf rijen zijn redelijk gevuld maar verder... een handjevol toeschouwers. En daar blijft het bij. Op het podium staat een clubje van vijf spelers. Met kleine variaties gekleed als een soort pages uit Versailles. Daarachter op een stoel een wat mismoedige figuur. Dat moet Vincent Rietveld zijn. Nog nooit gezien, nooit van gehoord zelfs: ik kom weer eens onder een steen vandaan. Het clubje kletst. Ik had er graag tussen gestaan. Ze roddelen, leveren natuurlijk commentaar zoals: "Moet je die dikke, excuus, enorme man zien."
Dan neemt het quintet het woord. Als één man (M/V/X). Perfect synchroon krijgen we een lesje Louis d'Or.
Het is een toneelprijs vernoemd naar de grote, negentiende-eeuwse acteur Louis Bouwmeester (1842-1925). Een prijs voor 'de meest indrukwekkende, mannelijke, dragende acteursrol in het Nederlands theaterseizoen'. Ga d'r maar aan staan. Louis had ook een zus: de actrice Theodora Mann-Bouwmeester waarnaar de Theo d'Or is vernoemd, de vrouwelijke pendant. Theo is zelfs vereeuwigd door Breitner. Winnaars krijgen een gouden penning en een portret in het Internationaal Theater Amsterdam (ook gewoontjes de Stadsschouwburg aan het Leidseplein hoor).
In 1955 wordt de prijs voor het eerst uitgereikt aan Paul Steenbergen. In 1959 weer, in 1960 en 1965 weer. Want ook binnen dat lijstje van winnaars is er competitie. Wie is meervoudig kampioen toneelspelen? In 1957 weigert Ko van Dijk. Interessant, moet ik ook eens induiken. Enfin: alles en iedereen krijgt een sneer zoals de VSCD (de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw Directies).
Elk jaar stelt die club een jury samen. En die club bezoekt dan weer voorstellingen, kijkt naar de indrukwekkende, mannelijke, dragende acteursrol en kiest de 'meest'. Wie zijn die VSCD? Wie is die jury? Wie zijn al die goden waaraan al die acteurs zijn overgeleverd? Hebben ze er zin in, zijn ze met het goede been uit bed gestapt, mogen ze jou, heb je een van hen ooit ontmoet, gesproken, beledigd?
Hoe zit het met de gunfactor, ben je zelf met het goede been uit bed gestapt, heb je er zin in, ga je ondanks pijn of verdriet of rouw toch het podium op?
The show must go on tenslotte. De jury van 2022 bestaat uit Hadassah de Boer, Marjorie Boston, Rehana Ganga, Bram Jacobs, Sander Janssens, Christiaan Mooij, Fabian Pikula, Marijke Schaap en Dianne Zuidema. Kent u ze?
Kent u de winnaars? Kent u Hans Tiemeyer, Wim van der Grijn en Warre Borgmans? De wereld van de kunsten barst gelukkig van de prijzen. In elke categorie ook: cabaret, dans, mime, jeugd: in alles. Naast de hoofdprijzen zijn er de bijprijzen en natuurlijk de nominaties. Wat altijd een beetje sneu is. Dat sterke verhaal van de snoek die je aan de haak had maar op het allerlaatste moment met een ferme klap van de staart op het water de vrijheid herwon. Dat sterke verhaal op een verjaardag of aan de toog. Er zijn ringen en penningen die door vakgenoten worden doorgegeven en er zijn godzijdank de publieksprijzen. En, als je tijd van leven hebt, de oeuvreprijzen. Kortom: als je na zo'n vijftien jaar nog helemaal niks geprezen hebt, word je óf gehaat óf het is raadzaam ergens in de provincie een brocantezaakje te starten of in de Mokumse grachtengordel een dikke, excuus, enorme, rijke nicht aan de haak te slaan. O, en als je prijsloos je vijftigjarig jubileum redt, een lintje. Maar daar moet je voor voorgedragen worden. Bij mij is het over acht jaar zover (hint, hint).
Na deze introductie start Vincent Rietvelt met zijn vertolking van De Wereldverbeteraar van toneelauteur Thomas Bernhard (kent u het en hem?). Want elke opvoering van dit stuk staat garant voor een nominatie! Ik verneem geneuzel en geschreeuw. Compleet onverstaanbaar en onnavolgbaar. Na zo'n tien minuten begint het me danig de keel uit te hangen en smeed ik plannen hoe zo onopvallend en geruisloos mogelijk de zaal te verlaten. Zo lastig hoeft dat niet te zijn: aan beide zijden legio lege plaatsen, voor mij niks, achter mij niks. Niemand hoeft voor mij op te staan, ik belemmer niemand het zicht. Anderen gaan mij voor. Maar ik heb een perskaart, ben genodigd, word geacht een verslag te schrijven. Ik twijfel. Weer anderen gaan mij voor. En dan nemen anderen het besluit voor mij: het quintet grijpt in.
Een intrigerend en fantastisch steekspel volgt: het collectief tegen het individu.
Het collectief volgt niet lijdzaam maar komt fascinerend in opstand. Een verrukkelijk wellus-nietus-spel volgt, hilarische cheerleader dansroutines (Vincent: 'Ga lekker bij de Hitlerjugend!'), een staking (inderdaad hoogste tijd voor een nieuwe Aktie Tomaat!), een onsterfelijke sterfscene…
Wat heeft een portret in een schouwburg voor zin? Wat is onsterfelijkheid, je sporen nalaten, grote kunst maken, want als we als mensheid zo doorgaan, is er binnenkort helemaal niets meer. Als alle bijna acht miljard wereldbewoners willen winnen, hun vleugels willen uitslaan, willen excelleren: daar is gewoon geen ruimte voor. Daar zijn niet genoeg prijzen voor. Zowel het quintet als Vincent groeien in hun rol. Wat ben ik ontzettend blij dat ik ben gebleven. Ze zijn alle zes prijzens- en prijswaardig. Een groepsportret waardig. Solo-acteren is als masturberen in het openbaar. Het gaat niet om de boom maar om het bos. In het hier en nu zie je vaak van de bomen het bos niet meer.
Warme Winkel, ik hou van jullie. En die uitgelaten jongelui houden óók van jullie, getuige de staande, stampende, juichende ovatie op de balkons. Blij dat we niet gegaan maar gebleven zijn. Jurylid zijn is ook best leuk…
Makers
Concept, tekst en spel: Vincent Rietveld
Tegenspel: Mirthe Labree, Adina Macpherson, Lisa Schamlé, Rob Smorenberg, David Westera
Eindregie: Bianca van der Schoot
Script coaching: Joachim Robbrecht
Bühne: André Pronk
Kostuums: Bernadette Corstens
Muziekontwerp: Gerry Arling
Techniek: Manuel Boutreur, Rutger Bouwman
Productieleiding: Lena Meijer
Coproductie: Grand Theatre Groningen
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Dio van Velden
Verhalen
