In hotelkamer 2121 komen de levens van Geneviève Bergeron en Layla Bintwarda op een bijzondere manier samen. Beide vrouwen zijn vijftig jaar en hebben een scherpe blik op het leven. Daarmee lijken hun overeenkomsten zo'n beetje op te houden. Na een sneeuwstorm en een doorwaakte nacht vol onverwachte – en soms hilarische - gebeurtenissen, wordt duidelijk wat hun drijfveren zijn. Zijn hun onderlinge verschillen echt zo groot?
Laat ik maar gewoon beginnen met applaus. Want wát een overdonderende voorstelling is Soeurs (Zussen). Bij Theater050 geven we geen sterren, maar in gedachten strooi ik deze rijkelijk over de makers. In het bijzonder over Annick Bergeron die in haar eentje alle rollen voor haar rekening neemt. Ruim twee uur lang en met een enorme hoeveelheid tekst.
De Stadsschouwburg beleeft een primeur.
De productie van Soeurs ligt in handen van La Colline – théâtre national; het gezelschap van theatermaker en toneelschrijver Wajdi Mouawad (Beiroet, 1968). Bijzonder feit: het is voor het eerst dat dit gezelschap Nederland aandoet. Groningen krijgt deze eer. Soeurs is opgenomen binnen het stadsprogramma MENA is here. Volgens de beschrijving behoort Mouawad tot een van de grootste namen in de Franse theaterwereld. Migratie, oorlog en identiteit zijn terugkerende thema's in zijn werk. Dat lijkt mij niet verwonderlijk: zelf ontvluchtte Mouawad op negenjarige leeftijd zijn geboorteland Libanon, als gevolg van een burgeroorlog. Met zijn familie kwam hij uiteindelijk in Canada terecht.
De voorstelling bevat overeenkomsten met het leven van regisseur Wajdi Mouawad.
Soeurs speelt zich af in Canada. In dit land groeide Geneviève Bergeron op. Zij is inmiddels een zeer succesvolle advocate, gespecialiseerd in het bemiddelen bij complexe conflicten. Layla Bintwarda werkt voor een verzekeringskantoor, leeft samen met haar vader en haar jeugd werd getekend door de oorlog in Libanon.
Annick Bergeron begint met het vertolken van een lied van Ginette Reno: Je ne suis qu’une chanson… (Ik ben slechts een lied). Over het spelen met illusies. Een lied over het leven… Dan worden we meegenomen naar de auto van advocate Geneviève Bergeron die onderweg is naar een congres. Zij zingt het lied van Ginette Reno mee met de radio. Een telefoon onderbreekt het gezang: haar moeder belt. Ze voeren een gesprek over de aanstaande begrafenis van haar oom. Geneviève Bergeron kan daarbij niet aanwezig zijn, omdat ze over enkele dagen verwacht wordt in Mali. Eindelijk heeft ze het voor elkaar gekregen om de kopstukken van de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen. Een huzarenstuk.
De moeder van Geneviève maakt zich zorgen.
De moeder spreekt haar zorgen uit over de voertaal van de begrafenis: Engels of Frans? Die kwestie is voor haar belangrijk. Geneviève Bergeron rondt gehaast het gesprek af. Engels of Frans, wat maakt het uit? Ze ploegt verder met haar auto. Het begint steeds harder te sneeuwen...
Op het congres houdt Geneviève een inspirerende lezing over conflictbemiddeling voor beginners. Daarna eindigt ze moe – maar niet voldaan – in Ottawa, kamer 2121. Het hotel is van alle gemakken voorzien, maar dat doet niks af aan het feit dat ze hier helemaal niet wil zijn. Het liefst wil ze terugrijden, maar dat is te gevaarlijk: er is teveel sneeuw gevallen. Vanuit haar kamer telefoneert Geneviève met haar secretaresse om haar ongenoegen te uiten over het congres. Het publiek heeft geen enkele vraag gesteld. Maar erger nog: het buffet, met allerlei Libanese hoogstandjes die met veel zorg en aandacht zijn bereid, is onaangeroerd gebleven.
De hotelkamer zorgt voor helse ervaringen. Met de koelkast als duivel.
Kamer 2121 blijkt een interactieve kamer. Het systeem reageert op stemcommando's. Ondanks het feit dat Canada tweetalig is, gaat het licht alleen aan als Geneviève met tegenzin 'light' zegt. Het blijft donker als ze 'lumière' roept. De wekdienst is in zo'n beetje alle talen beschikbaar, behalve in het Frans. Daarmee wordt het verlangen van Geneviève om de eigen, vertrouwde taal te kunnen spreken, stelselmatig genegeerd.
Bijkomend probleem is dat de koelkast – tevens minibar – in de overdrive gaat als Geneviève daarin een aantal schalen met Libanese gerechten wil bewaren (immers: zonde om achter te laten bij het congres). De koelkast staat vol met andere producten die voorzien zijn van zeer gevoelige sensoren: aanraken is kopen. Hierdoor loopt de hotelrekening binnen een minuut behoorlijk op. Zonder dat Geneviève ook maar íets uit de minibar in handen heeft, zelfs geen KitKat!
Haar strijd met de koelkast en de rest van de apparatuur in de hotelkamer is hilarisch om te volgen. Het leidt ertoe dat de Franse taal steeds meer een principe-kwestie wordt. Geneviève bedenkt dat haar moeder gelijk had tijdens het telefoongesprek in de auto. De Franse taal is een recht. Háár recht. En dat van haar familie.
De emoties worden heftiger. Het begint te borrelen. Het leidt tot verwoesting.
Het hotelpersoneel spreekt geen Frans. De klachten van Geneviève zijn gericht aan dovemansoren. Dan wordt op een pijnlijke manier duidelijk dat zelfs gerespecteerde conflictbemiddelaars een grens hebben. Het omslagpunt is bereikt. In kamer 2121 komen de woede en machteloosheid naar boven. Die emoties moeten altijd op de achtergrond aanwezig zijn geweest, maar ze zijn nooit gevoeld of geuit. Tot dit moment. Geneviève reageert zich eerst af op de vermaledijde koelkast. Om daarna de hele kamer te lijf te gaan: de muren, het bed, de vloer. Alles wat binnen haar handbereik komt. Buiten blijft het sneeuwen.
Als de ochtend aanbreekt, is Geneviève nergens te bekennen. Een schoonmaakster ontdekt de puinhoop. Zij alarmeert de eigenaresse die een agent laat komen. Die stelt meteen vast: dit is een verzekeringskwestie. Layla Bintwarda wordt opgeroepen. In deze scène zijn maar liefst vier personages te zien: allemaal gespeeld door dezelfde actrice.
De techniek vormt hier een prachtige toevoeging.
Het decor is aan de achterkant ingericht als slaapgedeelte van kamer 2121, met zicht op de – inmiddels beschadigde – buitenmuur. De voorkant van de kamer is voorzien van een groot paneel dat gedurende de voorstelling open- en dichtschuift. Op het dichte paneel worden beelden geprojecteerd. Deze tonen de buitenkant van de hotelkamer én de personages. Door de gesprekken perfect te timen en de handelingen van alle personen zorgvuldig te plannen, brengt Annick Bergeron meerdere mensen tegelijkertijd tot leven op het podium. Een huzarenstuk.
Naar eigen zeggen heeft verzekeringsagente Layla niet de luxe om een hotelkamer te vernielen. Beheerst neemt ze de schade op: berekenend en vakgericht. Toch is ze zichtbaar onder de indruk door de puinhoop die ze aantreft.
De puinhoop doet Layla denken aan Libanon.
Layla waant zich alleen in kamer 2121 en wordt opeens teruggeworpen in de tijd. Naar de kapotte kamer uit haar jeugd. De verwoestingen als gevolg van de oorlog in Libanon. Haar vader gaat hierdoor getraumatiseerd en verbitterd door het leven. Vader en dochter leven veilig in Canada en Layla heeft hier haar leven opgebouwd. Daar lijkt alles mee gezegd. Haar vader ervaart alles als karton: zelfs het fruit, de vijgen en olijven.
Als Layla op het punt staat om de kamer te verlaten, komt ze erachter dat Geneviève niet is weggegaan: ze heeft een schuilplek gevonden in bed, ergens onder de flarden van het matras. Precies op die vreemde plek komen de levens van beide vrouwen bij elkaar. Layla onthult dat ze vrijwel alles heeft moeten opgeven na de verschrikkingen van de oorlog en de dood van haar moeder. Voor dit leven heeft Layla haar eigen dromen moeten wurgen. Een voor een.
Als oudste dochter van hun familie dragen beide vrouwen een zware last met zich mee.
Geneviève blijkt, net als Layla, een aangrijpende familiegeschiedenis met zich mee te dragen. Ze staat stil bij de pijn van haar moeder die opgroeide in de Canadese provincie Manitoba. Haar moeder mocht haar eigen taal niet meer spreken en werd feitelijk gedwongen om Engels te praten. Layla en Geneviève zijn onafhankelijk en krachtig, maar hebben beide een deel van zichzelf moeten opofferen. Voor hun familie. In kamer 2121 worden de gevolgen van die last tastbaar.
Het sneeuwt niet meer. Layla besluit om de kleding van Geneviève te strijken. "Niet alle plooien zijn eruit," concludeert ze, "Maar het is wel toonbaar." Ze lijkt daarmee een vergelijking te trekken met hun eigen levens: goed genoeg, maar nooit helemaal vrij van kreukels. De 'zussen' nemen hoopvol afscheid. Layla neemt de Libanese maaltijden van het congres mee naar huis om haar vader te verrassen. Geneviève staat voorzichtig op, trekt de gestreken kleding aan en vertrekt.
Na twee uur worden de makers bedolven door applaus. En terecht: Soeurs zit vol lagen, technische vondsten, humor en meeslepende ontwikkelingen. Deze voorstelling maakt de gevolgen van onderdrukking zichtbaar en hoe deze ontwikkelingen doorwerken op verschillende generaties. Tegelijkertijd zien we de veerkracht van twee vrouwen die te maken hebben met moeilijke omstandigheden. Het zorgt voor een belevenis die binnenkomt en bijblijft.
Hoofdfoto: © Pascal Gely, personage Layla Bintwarda, gespeeld door Annick Bergeron, voorstelling Soeurs (Zussen) van La Colline – théâtre national / Wajdi Mouawad
Makers
artistic team
written and directed by Wajdi Mouawad
inspired by Annick Bergeron and Nayla Mouawad
performed by Annick Bergeron
staging assistant Alain Roy
dramaturgy Charlotte Farcet
scénography and scratches Emmanuel Clolus
lighting Éric Champoux with Éric Le Brec’h
video Dominique Daviet and Wajdi Mouawad
costumes Emmanuelle Thomas
music lead Christelle Franca
composition David Drury
sound design Michel Maurer
make-up Angelo Barsetti
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
De Dappere Soldaat ontpopt zich in toneelstuk vol daverende dubbelrollen
Suzanne Atema
Verhalen
Als het anders loopt & Interview Elien van den Hoek
Suzanne Atema
Verhalen
