Sleep-In

Het is zaterdagavond en we hebben gereserveerd voor een wel heel bijzonder evenement. Het 'Minimal Music Late Night Concert' in de Martinikerk. Het bijzondere zit, of liever gezegd: ligt hem hierin, dat het de bedoeling is om het concert liggend te beleven. Publiek wordt hartelijk uitgedaagd matrassen, luchtbedden, dekens en kussens mee naar binnen te slepen en willekeurig in de ruimte te gaan wildkamperen (maar er zijn ook gewoon stoelen).

Tja, wat neem je mee? Wat hebben we nog? Om nu met onze hele Zweedse boxsprings te gaan slepen… Wij zijn ook absoluut geen kampeerders. Er ligt nog wel ergens een luchtbed maar waar? De enige slaapzak ruikt verschrikkelijk muf: al acht jaar niet uit de hoes geweest. We schrikken mogelijke logés graag af. We kiezen voor de kussens van de zonnestoelen, twee hoofdkussens en een plaid. Dat moet het maar zijn. Het voelt als een avontuur en vol verwachting leggen we de honderdvijftig meter van onze woonboot naar de Martinikerk af.

De kerk is aardedonker. We zien niemand. Ik pak mijn entreebewijzen er nog eens bij. Ja hoor: juiste kerk, juiste dag en juist tijdstip. En zowaar: de bruidsdeur is open en we worden in het duister verwelkomd. Her en der brandt een stompkaars en dat is het. Drukbezocht is het bepaald niet. Ik schat dat er zo'n kleine dertig mensen zijn [red.: er zijn bijna zestig entreekaarten verkocht] waarvan de meesten gewoon op stoelen. Wij maken onze bedjes op schuin onder het preekgestoelte. Wat wij overdag als twee mannen niet doen, doen we nu: we vatten elkaar bij de hand, sluiten onze ogen en wachten de gebeurtenissen af.

Het is een minimal music concert met o.a. werk van Arvo Part, een componist welke ik zeer bewonder.

Geboren in 1935 in Estland, vanaf 1944 tot 1992 deel van de Sovjet-Unie. Zijn religieuze composities brachten hem herhaaldelijk in conflict met het Sovjetregime. Na een tussenstop in Wenen vestigde Arvo zich tenslotte in Berlijn. Beroemd zijn de composities in de zogenoemde 'tintinnabuli-stijl'. Die klinken als klokjes en belletjes. Ruim tien jaar was hij lid van de Pauselijke Raad voor de Cultuur.

Het concert opent dan ook met zijn Pari Intervallo uit 1976. Ik hoor vooral een hok vol kippen die gevoederd worden maar dit moeten wel de klokjes en belletjes zijn. De compositie speelt zich in de hogere registers van het orgel af. Heel sprankelend, al houd ik meer van de diepere registers en pedaalwerk. En het is een verrukkelijke sensatie om op je rug liggend de enorme gewelven van deze schitterende kerk te beleven. Het tweede stuk van Thomas Preston is voor mij redelijk slaapverwekkend. Ik begin te snappen waarom beddenspul werd aanbevolen.

Maar dan: pats boem! Een compositie van minstens een kwartier van Erwin Wiersinga, gespeeld door hemzelf. Alle registers van het wereldberoemde Schnitgerorgel worden opengetrokken. Wat een verrukkelijk geweld!

De oudste delen van het beroemde Schnitgerorgel stammen van vóór 1450.

In 1542 is het orgel door een onbekende orgelbouwer omgebouwd in renaissancestijl. Daarna werkten diverse orgelbouwers aan het instrument. In 1691-1692 werd het fundament voor het huidige orgel gelegd door de bekende orgelbouwer Arp Schnitger. Hij herstelde het orgel en breidde het uit met de karakteristieke pedaaltorens.

© Ipe van der Deen, Minimal-Music-Late-Night-Concert, Martinikerk | Binnenstadskerken Groningen

Ik ben een groot fan van kerkorgels. Mijn grootvader van moederszijde was kerkorganist in de Hervormde Kerk van Ter Heijde aan Zee. Vaak zat ik naast hem en regelmatig mocht ik bij binnenkomst van het vrome volk een etude spelen. Met mijn voorstelling Courtisane , waarin het kerkorgel een prominente rol speelde, hebben we twintig Oude Groninger Kerken bezocht en bespeeld. Met onder andere het kleinste nog bespeelbare Schnitger-orgel ter wereld in Nieuw-Scheemda.

Erwin Wiersinga (1962) studeerde aan het Stedelijk Conservatorium te Groningen en is daar nu ook orgeldocent. Samen met Leo van Doeselaar is hij benoemd tot titulair organist van de Martinikerk. Zijn compositie Wer nur den lieven Gott lasst walten uit 2021 is geen minimal music zoals we die kennen van Philip Glass bijvoorbeeld of Steve Reich. Als totale niet-kenner zou ik het beschrijven als een minimalistische versie van de Toccata en Fuga in d klein BWV 565 van Bach. Het volledige orgel wordt uitgedaagd en vooral het pedaalwerk is indrukwekkend. Ik ben klaarwakker en zit rechtop op mijn matrasje.

De drie kortere stukken erna van o.a. Pierre Segond en Jan Welmers kunnen mij maar matig boeien. Het kabbelt voort, heel goed gekozen voor de locatie en het evenement. Maar ik mis de enorme kracht van het instrument. Maar dan komt er een fascinerende compositie van wederom circa een kwartier. Die heeft als titel Sequens en is van de hand van de Nederlandse componist/organist Jan Welmers (1937-2022). Ook hij studeerde aan het Prins Claus Conservatorium hier in Groningen, werd hoofdvakdocent orgel aan het Utrechts Conservatorium en legde zich vanaf 1998 bijna volledig toe op componeren.

In 2005 kreeg Jan Welmers de Sweelinckprijs voor zijn gehele oeuvre. Die had hij wat mij betreft alleen al kunnen krijgen voor deze Sequens. Ongelofelijk dat deze klanken uit een orgel kunnen komen. Opwindend en ontroerend tegelijk. Ik hoopte en bad zo dat dit echt het laatste stuk van deze beleving zou zijn. En godzijdank: dat was het ook. Soms worden gebeden verhoord.

Organisten: Leo van Doeselaar en Erwin Wieringa

^{Fotografie: © Ipe van der Deen, Minimal-Music-Late-Night-Concert, Martinikerk | Binnenstadskerken Groningen}

Dio van Velden

21-10-2022