Stel: je bent theaterregisseur en komt erachter dat er een miljoen is gestort op de bankrekening. Het geld blijkt afkomstig van de Hongaars-Amerikaanse miljardair George Soros die een musical wil laten maken. Over zichzelf. Alleen wil hij nergens over praten... Waar moet zijn verhaal dan over gaan? Geld? Zijn gedachtegoed? Over wilde speculaties? Of toch over iets heel anders? Het Amsterdamse theatercollectief Mugmetdegoudentand bijt zich vast in dit scenario.
Het lijkt mij een behoorlijke onderneming: een musical maken over een man die bekend staat als speculant, miljardair en filantroop. Het is sowieso gewaagd te noemen om een uitgebreid levensverhaal op de planken te brengen over iemand die nu nog in leven is. George Soros is op dit moment 92 jaar. En vanavond komt hij – vertolkt door Vincent van der Valk – hoogstpersoonlijk een kijkje nemen bij de repetitie, want als hoofdfinancier moet je natuurlijk wel zelf kunnen bepalen hoe het geheel eruit gaat zien. Verder moet het vooral niet persoonlijk worden. Zaken zijn zaken.
De Mug zoemt hier voor het laatst
Vanavond krijgt het publiek in een uitverkocht Grand Theatre het proces van een 'musical in wording' voorgeschoteld. Daarnaast komen we meer te weten over de persoonlijke afwegingen (huh, van George Soros mocht het toch niet persoonlijk worden?) van de makers. The Making of Soros the Musical is de laatste grote productie van Mugmetdegoudentand. Na maar liefst 38 jaar te hebben bestaan, gaat dit gezelschap aan het eind van dit theaterseizoen (juni 2023) stoppen. In Groningen is De Mug nu dus voor de laatste keer te zien.
In de benedenzaal oogt het toneel chaotisch: een huiskamer waar de bank in tweeën lijkt te zijn gehakt, rondslingerende lijsten zonder foto's, stoelen en andere meubelen die lukraak zijn gedeponeerd. Het is een georganiseerde chaos van regisseuse Lineke Rijxman die alles bij elkaar heeft laten rapen. Als metafoor voor de onvoorspelbare beurs. George Soros ziet het aan en toont zijn afkeuring. Nee, nee, nee: de financiële wereld zit toch echt anders in elkaar. Gecreëerde chaos is ongepast. En waar zijn toch eigenlijk al die vele acteurs gebleven die dit stuk gaan dragen? Zijn die er eigenlijk wel?
Naast Lineke zien we alleen Jasper Stoop op het podium. Een mini-cast dus, zeker als je je bedenkt dat George Soros himself één miljoen neertelt voor dit project. Bovendien is het maar de vraag of de acteur wordt uitbetaald en zo ja: hoe. Het lijkt in ieder geval niet de creativiteit en de veelzijdigheid van Jasper in de weg te zitten: hij zet een bril op en kruipt in de rol van George Soros. Bijna niet van echt te onderscheiden…
Lineke neemt George Soros mee in het maakproces en onthult haar plannen die eigenlijk nog niet helemaal zijn uitgewerkt. Op het podium maakt ze een open indruk; gedreven en vastbesloten om wat persoonlijke informatie uit George Soros te trekken. Naarmate de voorstelling vordert, dringt de vraag zich op in hoeverre ze eerlijk is over haar motieven.
Alle twijfels worden aanvankelijk bedekt door een vrolijk musical-sausje die de drie spelers toevoegen. Een musical biedt uiteraard hét voordeel dat er over van alles gezongen kan worden, waardoor bepaalde onderwerpen – ondanks dat deze zwaar kunnen zijn – licht worden gepresenteerd. Dansje erbij, iedereen blij. Toch? George Soros waagt het te betwijfelen...
Wie is George Soros?
Eigenlijk heeft George Soros goede redenen om nergens over te willen praten. Hij wordt door zowel (extreem)links als (extreem)rechts gewantrouwd. Een rondje Google leert dat er allerlei complottheorieën over hem de ronde doen. Zo zou hij volgens de Hongaarse premier Victor Orbán het land willen overspoelen met moslimmigratie om de samenleving omver te werpen. Er heerst een conspiracy dat hij als invloedrijke Joodse miljardair in het geniep aan de touwtjes zou trekken. Onder meer Thierry Baudet beweerde dat corona de wereld in was gebracht door George Soros en anderen om onze vrijheid af te nemen en een nieuwe wereldheerschappij te starten (Bron: Nu.nl).
In het Grand Theatre blijkt George Soros vooral bereid om te vertellen over de Open Society Foundations die hij in de jaren negentig oprichtte. Hij trakteert Lineke, Jasper en het publiek zelfs op een college waarin hij pleit voor een open, democratische samenleving. In een open samenleving worden mensenrechten gewaarborgd en is er een een vrije uitwisseling mogelijk van ideeën en kapitaal. Een open samenleving hoort open te staan voor correctie: dat geldt ook voor de handel.
Vervolgens krijgen we een korte uitleg over het fenomeen 'short gaan': iets verkopen dat je niet bezit (in feite leent) en het terugkopen als de waarde van het product daalt. Met deze truc wist George Soros op één dag maar liefst een miljard dollar winst te behalen. Hij voorzag dat de Britse pond was overgewaardeerd en hij besloot op enorme schaal daarop te speculeren. De munt werd veel minder waard. Vol vuur vertelt hij ons hoe hij daarmee op die ene dag in september 1992 de orde heeft hersteld. Als hij dit niet zou doen, dan had een ander het gedaan.
Eind goed, al goed? Nee, het begint te wringen. Feitelijk gezien was zijn actie niet illegaal te noemen, maar je kunt je afvragen of het menselijk gezien de juiste handelswijze was, aangezien de Britse inwoners en regering op die ene dag ontzettend veel geld verloren.
De Mug begint nu echt te prikken
Tot nu toe was de 'musical in wording' nog gezellig en vrijblijvend te noemen; met grappige woordvondsten (probeer zelf maar eens een woord te vinden dat rijmt op 'open society') en een prettige interactie tussen de drie spelers die aan elkaar gewaagd zijn. Toch beginnen alle dansjes, samenzangen en de aanstekelijke vrolijkheid steeds meer plaats te maken voor lastige kwesties. En dan gaat het jeuken.
Vincent, Lineke en Jasper: ze kruipen alledrie in de huid van George Soros. En blijken hun persoonlijke redenen te hebben om dit project aan te gaan. Het publiek wordt door hen als het ware in 'The making of The Making of Soros the Musical' gezogen. We zien de moeilijkheden van de makers. Zo kan geld wel degelijk een serieus probleem worden: het kan ten koste gaan van de creativiteit en je moet in hoepels springen om financiers te vriend te houden.
De invulling van de musical lijkt te worden beïnvloed door de Joodse afkomst van Lineke. Een onderwerp die ze zelf uit de weg lijkt te gaan, maar die onverbiddelijk wordt aangesneden door George Soros. Dan blijkt: achter deze ogenschijnlijk onverschrokken miljardair schuilt eveneens een diepere laag.
Opnieuw: wie is George Soros?
In 1930 werd in Boedapest een jongen geboren: György Schwartz. Toen hij zes jaar was, besloot zijn vader om deze naam te veranderen naar George Soros, omdat de familienaam te Joods was. In Hongarije werden in die tijd steeds meer anti-Joodse wetten aangenomen. Toen George Soros veertien jaar was, in het jaar 1944, kocht zijn vader een Hongaarse nazi-ambtenaar om, zodat zijn zoon uit handen van de Duitse bezetter kon blijven. De ambtenaar nam George Soros onder zijn hoede en zorgde ervoor dat hij op papier een christen was.
Het was een risicovolle 'deal': het was immers niet ondenkbaar dat zijn vader meteen gevangen werd genomen. Het pakte goed uit: George Soros was veilig. Het moet ook een ingewikkelde keuze zijn geweest, aangezien de betrokken Hongaarse ambtenaar inventarissen maakte van Joodse eigendommen die in beslag werden genomen. Die situatie laat een flinterdunne scheidslijn zien. Je kunt aan de ene kant van de lijn staan: jezelf veilig stellen, maar moeten toekijken dat de medemens alles verliest. Of aan de andere kant: degene zijn die alles kwijtraakt en een ongewisse toekomst tegemoet gaat. Wat zouden we eigenlijk zelf doen als we hetzelfde zouden meemaken? Wat beslis je? Als je zelf die keuze niet maakt, dan doet een ander het…
Deze voorstelling biedt, naast het verhaal van George Soros, een interessante blik op het maakproces van een theaterproductie. Bovenal nodigt De Mug het publiek actief uit om onszelf te blijven bevragen. Is geld alleen maar goed of slecht? Of toch een combinatie van beide? Wat zijn jouw eigen motieven? Welke keuze maak je als het gaat om lijfsbehoud? Indringende vragen, maar het knappe is dat deze op een luchtige manier worden gebracht door Jasper, Vincent en Lineke. Het resultaat mag van George Soros niet persoonlijk worden, maar stiekem is The Making of Soros the Musical dat wel. Een indrukwekkende laatste voorstelling van Mugmetdegoudentand. Deze ervaring blijft hier nog wel een tijdje nazoemen.
Makers
Met: Lineke Rijxman, Vincent van der Valk en Jasper Stoop
Concept en script: Lineke Rijxman
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Dio van Velden
Verhalen
