Ik ben te gast in de Machinefabriek: de thuishaven van het NNT/Club Guy & Roni. Daar gaat 'My First Tragedy' in première van regisseurs Mart van Berckel en Angela Herenda. De twee werkten al eerder samen in het ontwikkelingstraject NITE RAW. Waarbinnen jonge theatermakers kansen krijgen om voorstellingen te maken en daarin worden begeleid door ervaren professionals. Een kweekvijver dus voor groots maaktalent dat, naar eigen zeggen, klaargestoomd wordt om producties te gaan maken voor de 'main halls': de grote podia dus.
My First Tragedy is geïnspireerd op Iphigeneia: een Grieks drama. En niet zomaar een drama! Zij was de dochter van koningin Klytaimnestra en koning Agamemnon. Die laatste had per abuis de heilige hinde van de godin Artemis gedood. Zij was de dochter van oppergod Zeus en Leto en de tweelingzus van Apollo en behoort tot de twaalf goden in het Pantheon. Niet de minste dus. Als genoegdoening en tevens om overwinningen in de Trojaanse oorlog af te smeken, gebood zij Agamemnon zijn dochter Iphigeneia te offeren. Vader stemde daarmee in. En lichtte zijn dochter voor over haar lot. Op dat punt start de voorstelling. Wat gaat er allemaal door je heen als een levenslustige jonge meid bent en je hoort dat je binnenkort door je eigen papa nota bene op de brandstapel eindigt? Ik ben heel benieuwd wat Mart en Angela ons gaan geven, want volgens het Engelstalige programmaboekje zijn ook zij niet de minsten…
Angela danste over de halve wereld in tal van producties en ontwikkelde zich als actrice en maker. Mart studeerde piano, muziektheater en regie aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten en de Züricher Hochschule der Künste. Zijn werk wordt omschreven als: theatrale collages waarbij hij te werk gaat als een componist en beeldend kunstenaar: met grote precisie, oog voor detail en muzikaliteit.
Een kind als offerande is niet nieuw. Het bekendste voorbeeld is wellicht Abraham die van God opdracht krijgt zijn eniggeboren zoon Izaäk (en 'zoon van de Belofte', Genesis 22) als brandoffer aan te bieden. God stelde Abraham op de proef: hoe groot was zijn gehoorzaamheid, zijn vertrouwen en liefde? Enorm, want Abraham voldeed aan dit voor een vader verpletterende gebod. Ontzettend wreed eigenlijk, een Tantaluskwelling. Pas op het allerlaatst verving God Izaäk door een ram. Abraham verdiende een plaats in het Pantheon van geloofshelden (Hebreeën 11).
We zien bij binnenkomst cirkels. Een soort mix van een dartbord, middelpunt van een sportveld en verkeersrotonde. Centraal een berg asfaltkorrels/zwarte gravel. De spelers huppelen vrolijk rond en spelen elkaar een basketbal toe. Een lekkere warming-up. Ook het publiek krijgt af en toe de bal toegeworpen. Dat werkt niet fijn uit. De magie van de vierde wand had intact mogen blijven. De voorstelling start, de sfeer verandert totaal…
De spelers ontdoen zich van de sportkleding. Eronder jeans en witte hemdjes. Dan zetten ze allen een identiek zwart pruikje op. Eenvoudig en slim: in enkele seconden zien we zes levenslustige jongeren (M/V/X). Die zojuist te horen hebben gekregen dat ze geofferd gaan worden. En ons deelgenoot gaan maken van hun emoties: bang, boos, verdrietig en… blij? Een van hen is Yung-Tuan Ku (she/her). Zij start een percussiecompositie. Variërend van bedeesd naar opzwepend, van zacht naar snoeihard. De vijf anderen vormen een spreekkoor. Ze zijn boos: wie offert zijn eigen kind? Alles en iedereen krijgt de schuld. Het koor varieert in volume, er zijn canons. Het is precies, het is gedetailleerd en het is muzikaal. Het is Mart.
Zoals bij Iphigeneia en Izaäk zal het heden ten dage niet meer toegaan. In Groningen zijn althans geen recente zaken bekend. Vijfhonderd jaar geleden offerden de Inca's nog wel kinderen. Mummies hebben dat uitgewezen. Variërend in de leeftijd van vier tot dertien jaar. Zij werden jarenlang gedrogeerd met cocabladeren en alcohol alvorens te worden gedood en bovenop de top van de Andes-vulkaan te worden achtergelaten op een altaar. Om een einde aan droogte en epidemieën af te smeken…
Een zangstuk van componist Tijn Wybenga volgt. Het zou zomaar een hymne kunnen zijn, een psalm. Er spreekt bijna berusting uit, blijdschap, trots: het besef dat je, zijnde offerande, tevens als een heldin de geschiedenis ingaat. Waar ploerten zijn, zijn martelaars. Ook dit onderdeel is precies, gedetailleerd en muzikaal. Zonder al te veel van de voorstelling te verklappen (er is een landelijke tournee): een uitgebreide bewegingsroutine volgt waarin de zwarte gravel nadrukkelijk een rol speelt. Ik gis naar de betekenis. Een verwijzing naar de tien plagen in Egypte waaronder de muggen, de steekvliegen, sprinkhanen of de hagel? Omdat de farao in tegenstelling tot Abraham en Agamemnon een bevel van een God (M/V/X) herhaaldelijk in de wind sloeg?
De bewegingen zijn repeterend en opzwepend met steeds subtiele en gedetailleerde variaties. Een bijna caleidoscopisch ritueel van de hand van legende William Berkeley Enos (1895 – 1876). Hij was een Amerikaans regisseur en choreograaf die in Hollywood van musical een apart filmgenre maakte. Het is vooral de duur van diverse onderdelen welke indruk maakt. Respect voor concentratie en uithoudingsvermogen. Door de rook is het finalebeeld, voor mij althans, niet waarneembaar. Dus dát blijft geheim, de rest onder ons.
In de mythe loopt het met Iphigeneia gelukkig goed af. Was het bij Izaäk een ram die zijn plaats op het altaar innam, bij haar is het een hinde. Zij wordt door Artemis aangesteld als een hoge priesteres en herenigd met haar jongste broer Orestes. Haar moeder vernam pas later deze mare. In radeloze wanhoop en woede had ze inmiddels haar man Agamemnon, toen die een bad nam, verzopen.
Grote precisie, oog voor detail en muzikaliteit. Dat is wat werd beloofd en dat is wat we hebben gekregen. Is het vernieuwend? Nee, het is allemaal eerder gedaan. Ook met meer percussie, met meer mensen, met meer geld. Al had op het programmaboekje gestaan: 'NNT/Club Guy&Roni presenteert Iphigeneia' dan had ik dat geloofd. Een compliment aan Angela en Mart wellicht die deze kwaliteit min of meer hebben geëvenaard. Is dit de roeping van nieuwe makers? Met deze voorstelling is een prima kind gebaard. Het lijkt een blauwdruk. In het kader van het NITE RAW-traject waarin getalenteerde makers het experiment kunnen en mogen aangaan en klaargestoomd worden om de komende twintig, dertig jaar de grote podia te vullen mag het, wat mij betreft, veel en veel spannender. Laat dit kind, een 'M/V/X van de Belofte' zijn, een offerande. Om een overwinning naar iets anders af te smeken…
NB: Er is in het Pantheon van het Nederlandse theater nog plek.
Makers
Regie: Mart van Berckel, Angela Herenda
Cast: Joost Bolt, Camilo Chapela, Sofiko Nachkebiya, Arno Verbruggen, Femke Arnouts, Yung-Tuan Ku
Dramaturgie: Aukje Verhoog
Compositie: Tijn Wybenga
Decor, lichtontwerp: Vera Selhorst
Kostuum:Rosa Schützendorf
Regieassistentie: Merit Vessies
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Dio van Velden
Verhalen
