Talent uit Gent

Dat rijmt: de aanwezigheid van de Goedheiligman in ons land werkt aanstekelijk. Ik neem een flinke duik in de programmering van het Jonge Harten Festival. Een negendaags theaterfeest met als missie en visie: een betere toekomst door het verenigen van de nieuwe generatie door middel van theater. Want als er een groep is die het verschil kan maken, dan is het de nieuwe generatie (12-29 jaar). Het thema van deze editie 2021 is 'Future is coming'.

Nu is het zo dat er elke jaar of elke dag zelfs een nieuwe generatie 12-29 jarigen ontstaat.

Elke dag treden er nieuwe 12-jarigen toe en zwaait een club 30-jarigen af. Beetje flauw wel. Missies, visies en thema's zijn fijn. Ze kunnen een zeer aanjagende en inspirerende werking hebben. Het meest interessante is vanzelf wat er van is terechtgekomen als je na pakweg dertig/veertig jaar de balans opmaakt. In de jaren tachtig van de vorige eeuw waren er ook missies, visies en thema's. Was er ook een generatie 12-29 jarigen.

In 1981 gingen we met maar liefst 420.000 (!!!) zielen demonstreren tegen kruisraketten. Er was gigantische werkloosheid en woningnood, hypotheekrentes van 13% en hoger: bijna niemand kon een huis kopen. We hadden krakersrellen, streden voor abortus (leidde tot een wet in 1984), tegen het doodknuppelen van zeehondjes, tegen kerncentrales en de oorlog in Vietnam, tegen napalm, ketenden ons vast aan de hekken bij Woensdrecht en verweten oudere generaties dat ze onze wereld en toekomst aan het verkwanselen waren of dat al hadden gedaan. Herkenbaar?

Het is natuurlijk moeilijk te verteren maar de geschiedenis herhaalt zich en herhaalt zich. De vorm is steeds een tikkeltje anders. Als ik naar de ‘protesten’ kijk in Rotterdam en andere steden waar ontzettend veel minderjarigen zijn opgepakt, dan mag je nu al vraagtekens zetten bij een deel van die nieuwe, jonge generatie. Toen ik theaterrestaurant ‘Alcatraz’ in Rotterdam opzette, heb ik me langdurig in de penitentiaire situatie in Nederland verdiept. Nu maak ik studie van de TBS situaties in ons land. Door de film en ontmoetingen met Mulu Glas weet ik meer over de 30.000 OTS jongeren in Nederland. De 'nieuwe, jonge generatie'… Ik gun ze het aller-allerbeste, maar ik houd mijn hart vast.

'Future is coming' is zeker inspirerend.

Ook voor mij als bijna gepensioneerde met zwaar onderliggend lijden. Ik mis de kracht en ambitie om op macroniveau nog iets voor deze wereld en jullie toekomst te betekenen maar tracht op microniveau mijn omgeving ietsje mooier te maken. 'Future is coming': hoogst opmerkelijk om als eerste voorstelling dan een kolossaal oorlogsepos te beleven: Trojan Wars. Nog meer opmerkelijk om in Een Pleidooi voor Zelfmoord terecht te komen en daags erna in Prelude in de sneeuw over een moord van een onbeduidende Joodse jongeman op een onbeduidende Duitse ambtenaar met mogelijk een wereldoorlog als gevolg. Ik mag toch hopen dat bedoelde nieuwe generatie haar toekomst wat rooskleuriger ziet en vorm gaat geven.

Een Pleidooi voor Zelfmoord & Prelude in de sneeuw

Twee avonden, twee voorstellingen met elk twee mensen. In Een Pleidooi voor Zelfmoord spelen theatermaakster Jozefien Mombaerts en muzikant Joeri Cnapelinckx. Prelude in de Sneeuw is een eindexamenvoorstelling van en met Stan Martens en Ferre Vuyve. Alle vier uit Gent. Alle vier met een sterke connectie met de Kopergietery.

"Kopergietery is een creatiehuis voor een jong publiek, met een focus op theater, dans en muziek. Een huis waar kinderen en jongeren in contact komen met kunst. Een huis waar kunstenaar en kind samen maken en elkaar inspireren. Een huis dat voorstellingen creëert, gastgezelschappen inviteert en theaterateliers organiseert." Ze investeert ook in jonge makers: ze krijgen een platform om hun eerste voorstelling te creëren, en stromen nadien vaak door naar eigen of andere theaterstructuren. Zoals Jozefien met haar Pleidooi.

Jozefien en Joeri spelen in de bovenzaal, Stan en Ferre in de grote zaal beneden. Beide beginnen min of meer eender. In een even helder als sober toneelbeeld staan beide duo's al op het speelvlak. Hebben verbaal contact met elkaar, observeren het arriverende publiek en steken af en toe begroetend een hand op. Joeri zit ingebouwd tussen gitaren, een keyboard en vooral heel veel snoeren en pedalen. Jozefien valt op door een grof gebreide, gif-gif-gifgroene slip-over. Ofwel spencer ofwel debardeur. Als dit onderdeel is van de toekomst, mag die best nog wel even heel rustig aan doen. Bij beide heren is een iets verhoogd podium zichtbaar waarboven twee handmatige kettingtakels. Aan elk hangt een jas. De lichten dimmen en de duo's mogen los.

Jozefien zegt over de voorstelling: "De titel is heftig, maar ik heb het gevoel dat er maatschappelijk soms 'een pleidooi voor zelfmoord' wordt gehouden. Door de maatschappij waarin we leven, doordat het onderwerp of onder de mat geschoven wordt of als abnormaal wordt weggezet, door de oordelen. Ik wil het bespreekbaar maken." Het begint met een liedje: 'Suicide is painless'.

Een bekende melodie… Maar waar is die van? Ineens weet ik het.

De tune van TV-serie M.A.S.H. Vanaf 1972 uitgezonden door de AVRO. Vandaar dat ik het niet onmiddellijk herkende: die omroep was bij ons thuis te frivool. Bespreekbaar maken, dat doet ze dan ook maar… Onverstaanbaar. Voor meerdere bezoekers is dit een reden om de zaal voortijdig te verlaten. Ik blijf zitten. Ons gehoor moet al wennen aan een sterk Vlaams accent. Nooit heb ik daar moeite mee. Jozefien spreekt zonder microfoon en lijkt daarmee het onderwerp dat ze zo graag bespreekbaar wil maken nog verder onder de mat te schuiven.

De composities van Joeri zijn origineel, muzikaal interessant en technisch vernuftig. In flarden hoor ik het verhaal over de zelfmoord van een moeder. Het moment dat die aanstaande is of zojuist gebeurd, wordt vanachter een microfoon de zaal in geslingerd. Een opzienbarende keuze.

Wat een totaal andere energie krijgen we van de heren Stan en Ferre. Ook zij spelen onversterkt, maar hebben microfoons dan ook niet nodig. Luid en duidelijk, maar tevens speels en uiterst genuanceerd maken zij ons deelgenoot van een spannende en ongelofelijk originele vertelling. Uitgangspunt: Op 7 november 1938 dringt Herschel Grynszpan de Duitse ambassade in Parijs binnen. In een pak met stijlvolle krijtlijnen. Bereid om te sterven. Maar oog in oog met een belangrijke Duitse ambassadeur beseft hij dat hij een heldendaad kan verrichten, geschiedenis kan schrijven.

Prelude in de sneeuw is een reconstructie over de aaneenschakeling van keuzes en toevalligheden die de geschiedenis definiëren, over een tijd in zwart-wit, over een zeventienjarige op zoek naar de uitgang. Uit het licht, in de sneeuw en verstild. Een duik in de geschiedenis die veel vertelt over het heden, maar bovenal ook een ode is aan het woord, gebracht door twee aanstormende talenten. Hun performance doet me denken aan het duo 'Frisse Jongens'. Hier staat een nieuwe generatie frisse knapen.

Halfweg de vertelling verandert het toneelbeeld.

Met de kettingtakels klappen ze het verhoogde podium open als een pop-upboek. Vijf minuten lang alleen het geratel van kettingen. Fantástisch! Een sneeuwlandschap wordt zichtbaar. Een soort hiernamaals? Is de ambassadeur, die een onbeduidend ambtenaartje lijkt te zijn, reeds dood of is de kogel nog onderweg?

De moeder in het verhaal van Jozefien is wel dood. Haar 'footprint' in de geschiedenis is minimaal. Over enkele decennia taalt niemand meer naar haar. Er is veel onbegrip. Mensen die een dierbare aan kanker hebben verloren, uiten die. "Mijn geliefde wilde graag leven maar het werd haar ontnomen. Jouw moeder mocht verder leven, maar ze gooide het zomaar weg." En toch… Als er iemand graag wil leven, is het wel diegene die suïcidaal is. Het zijn de ondraaglijke omstandigheden waaronder die persoon dat absoluut niet langer wil en ook niet langer kan. En geen andere uitweg ziet. Daarna is er altijd wel iemand die zich schuldig voelt, is er altijd wel iemand die boos is of vindt dat 'ie tekort geschoten is. Is er altijd wel iemand die opgelucht is…

Hoe anders is de voetafdruk in Prelude. De moord van de jonge Herschel Grynszpan is aanleiding tot de Kristallnacht en mondt uit in WO II. Net als dat de moord van de jonge Gavrilo Princip op troonpretendent Frans Ferdinand van Oostenrijk in juni 1914 aanleiding was tot WO I en het fikkie van de jonge Nederlander Marinus van der Lubbe in de Rijksdag leidde tot vervolging en vernietiging van alle communisten in het Derde Rijk en de onthoofding van Marinus zelf. Over allen zijn boeken geschreven, documentaires gemaakt, een toneelstuk. Musicals kunnen niet uitblijven…

We hebben het anno nu veel over onze ecologische footprint. Gelukkig gaat de huidige nieuwe generatie (12-29 jaar) het verschil maken. Een geruststellende gedachte. Ik hoorde in Pleidooi en Prelude een appèl: na te denken over mijn eigen voetafdruk in de geschiedenis. De zin van mijn leven. 

Het moet toeval zijn, maar toen ik naar huis liep zag ik op het Forum de volgende woorden geprojecteerd:

"Vroeger dacht ik dat de zin van het leven ook echt een zin was."

 ^{Hoofdfoto: © Phile Deprez. Voorstelling 'Een Pleidooi voor Zelfmoord ' van Kopergietery & Kgbe. Jozefien Mombaerts en Joeri Cnapelinckx}

Prelude in de sneeuw
Van en met: Ferre Vuye & Stan Martens | Coaching: Rebekka De Wit & Willem de Wolf | Grafisch ontwerp: Alexander Deprez | Techniek: Tristan Feyten | Decor: Johan Vuye (ontwerp en bouw) & Emiel Astrid Vandekerckhove (schilderij)
Met dank aan: KASK, CAMPO Victoria, De Kazematten en de Kopergietery

Artikelen Jonge Harten

Bekijk het overzicht van alle artikelen over Jonge Harten op Theater 050.

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl.

Dio van Velden

03-12-2021