Undercover

Vrijdag is alom bekend in Groningen. Een cultureel bolwerk waar zo'n beetje alles mogelijk is. Of je nu heel piep bent of stok: bij Vrijdag ben je welkom. Je kunt boetseren, schilderen, zingen, muziek maken, acteren en nog veel meer. Ze bieden ook een regieopleiding aan. Een stoomcursus van anderhalf jaar of een lange-adem-traject van maar liefst vier jaar.

In december 2020 beschreef ik mijn ervaring over een avond vol eenakters van studenten die een proeve van bekwaamheid moesten afleggen. Mochten zij door van het derde naar het vierde en dus examenjaar…

Nu zag ik een oproep op facebook van ene Anja Poelma. Eerstejaars en zoekende naar acteurs voor een presentatie.

Een scène uit Peer Gynt van toneelschrijver Ibsen waarin ze het geleerde van de afgelopen maanden mocht laten zien. Docenten (o.a. Ben Smit en Karin Noeken) kijken toe. Zowel in de repetities als tijdens de presentatie. Zij bepalen of iemand door mag naar de volgende ronde: een tweede jaar. Ik reageer. Een spannend idee om undercover te gaan. Te infiltreren in een organisatie en proces. Anja nodigt mij uit voor een kennismaking in het Prinsentheater.

Door de Covid-19 situatie lag de opleiding tijdelijk stil. De herstart begon met maar liefst vijfentwintig enthousiaste pupillen. Slechts twee daarvan sneuvelden, dus vinden op meerdere avonden presentaties plaats van de overgebleven regisseurs in spe. Waaronder Anja. Zij werkt in het basisonderwijs en doet in haar klassen al veel met muziek en theater. Maar ze wil er meer van weten. Theoretische kennis opdoen en vooral veel praktijkervaring.

Het klikt en ik word 'aangenomen'.

Ik ga samenspelen met ene Hanneke. Ik ken haar niet, we zien wel. Iedereen heeft een scène uit Peer Gynt mogen kiezen en krijgt twee momenten van een uur om die voor te bereiden. Dan volgt de presentatie. Ik zit meteen (zoals dat tegenwoordig gaat) in een app-groepje. En krijg suggesties over kleding, pruiken, make-up. Ik moet grinniken. Ik herken dat uit het begin van mijn theateropleiding: het gaat over aankleding, de vorm en (nog) niet over de inhoud.

De sfeer bij Vrijdag en in het Prinsentheater is heel vriendelijk en gastvrij. Cursisten zitten binnen en buiten in kleine groepjes druk te overleggen met delen van scripts in de hand. Van undercover is geen sprake. Ik word herkend en herken enkele gezichten uit allerlei producties. Daan is er, Roy, anderen van wie de namen mij ontschoten zijn en Johan die in mijn nieuwe theaterproductie Ketchup gaat meespelen. Dat resulteert meteen in leuke, geestdriftige en inspirerende gesprekken. En dat is ook het fijne van Groningen. Je kunt hier nog gewoon vakgenoten zijn, collega's. Dat is in de Randstad wel anders. Daar is de spoeling misschien minder dun maar er zijn zo ontzettend veel meer varkens. Daar ben je altijd elkaars concurrent.

De scène uit Peer Gynt is een van de laatste uit het stuk: de confrontatie van Peer met de Trollenkoningin. Ik speel Peer. Ik ken Peer niet en ga naar hem op zoek. Ik kom nog uit de tijd dat je voor informatie naar een bibliotheek moest. Het boek dat je nodig had was uitgeleend en werd natuurlijk ook weer eens veel te laat teruggebracht. Lang leve het internet!

De scène is niet lang en de tekst beklijft snel. De eerste repetitie is daar. Hanneke is er ook. Een 'bonk van een meid' in alle opzichten. We zijn meteen vriendjes. Ook nu veel aandacht voor het uiterlijk. Doorpassen van kleding, draperieën over tafel om een berg te simuleren, een lap blauwe voeringstof dient als rivier. Die begint uit het niets en eindigt in het niets. Het is een couponnetje. Ik vraag naar de speelstijl, een stuk tekstbehandeling.

'Laten we de scène maar gewoon doen.' Dat doen we en eigenlijk staat-ie al na één keer.

Voor de tweede keer kondigt Anja aan dat ze zal onderbreken als ze net even iets anders wil zien of horen. Docent Ben en medecursisten zijn aangeschoven en ze moet vanzelf laten zien dat ze regisseert, met de spelers aan het werk is en op onderzoek uitgaat. Ze onderbreekt om de drie lettergrepen, brengt nuances aan. Het echte experimenteren, de boel de boel laten, het avonturieren, wildkamperen, pruimen jatten, fikkie stoken, kortom: gewoon stout zijn, gaat ze niet aan.

Maar ook het tweede repetitie-uur staat keurig als een huis en we gaan vol vertrouwen de presentatie in. De benedenzaal van het Prinsentheater is gevuld met cursisten, spelers en docenten. De eerste presentatie is een fikse scène. De cursist experimenteert met publieksopstelling en het doorbreken van de zogenoemde 'vierde wand'. Volgens allerlei theaterregels rammelt het aan alle kanten. Maar wat maakt het uit? De presentatie straalt onderzoek uit en lef. Na iedere presentatie vindt er direct een evaluatie plaats met docenten en medecursisten.Het lijkt erop dat iedereen zijn/haar plasje moet doen. De conclusie is meestens: 'er moet nog heel wat onderzoek gedaan worden'. Wel, daar hebben ze nog drie jaar voor.

Er zijn ook makkes: van een cursist is een speelster ziek. De scène kan niet gepresenteerd worden. Zij legt uit wat haar opzet zou zijn geweest. Dat gaat met horten en stoten. Een andere cursist is 'ook niet lekker' en dus absent. Een van de tien geboden voor het theater: 'je mag wel ziek zijn maar je niet ziek melden'. Ontelbare keren heb ik met zware medicaties (legaal of zelf bij elkaar gesprokkeld en in één keer ingenomen), ingezwachteld, verdoofd, bedwelmd en met een uiterste wils- en krachtinspanning op het podium gestaan. The show must go on!

Anja, Hanneke en ikzelf zijn als laatste. Het gaat goed genoeg. Ik vergeet een regel tekst, wil dat corrigeren maar Hanneke lost het al geweldig op. De scène krijgt veel complimenten. De enige notitie is dat Anja nog meer gebruik had kunnen en mogen maken van de spelervaring van Hanneke en mijzelf. Met ons op avontuur had mogen gaan, pruimen jatten, fikkie stoken, stout zijn. Een compliment en een uitdaging. Anja mag vast door naar het tweede jaar.

Ik kan het iedereen aanraden: ga naar Vrijdag. Er zijn open dagen, proeflessen, de website is immens maar overzichtelijk en de deuren staan altijd open. Eén van mijn ambities is om aanstormend talent een stapje verder te helpen, mijn ervaringen te delen. Dat is gelukt. En ik heb ook weer geleerd. Ik ben een hopeloze undercover en infiltrant. Ik zal nooit auditie doen voor de rol van James Bond. Maar ik héb me daar weer een avontuur beleefd!

^{Foto's: © Anja Poelma, een scène uit 'Peer Gynt', eerste jaar Vrijdag Regieopleiding}

Dio van Velden

07-07-2022