"Vandaag word ik een vechter" is wel de strijdkreet van de voorstelling 'Weg met Eddy Bellegueule' welke theatermaakster Eline Arbo creëerde voor Toneelschuur Producties Haarlem. Naar de gelijknamige bestseller en tevens debuutroman van de jonge, Franse auteur Édouard Louis. Hierin beschrijft hij zijn jeugd waarvan hij zich geen enkel gelukkig moment kan herinneren.
Een jeugd in een plattelandsdorp. Vol armoede, uitzichtloosheid en generatielange bekrompenheid zonder enig toekomstperspectief. Een autobiografie. En tot dusver eveneens een biografie. Over mijn leven. En vast en zeker over dat van vele, vele anderen. Want hoofdpersoon Eddy ontdekt dat hij homoseksueel is.
In het milieu waarin Eddy opgroeit, is geen plaats voor anders zijn.
Wat volgt is een worsteling om te ontkomen aan dat milieu, de vernederingen en zijn belagers. Zijn verlangens, verwachtingen en geluk liggen niet bij zijn roots. Dat wordt knokken. Enigszins opgewonden begeef ik mij naar de Machinefabriek.
De foyer stroomt vol. Ik mis iets. Jeugd! Alom bijna uitsluitend 55-plussers. Mijn leeftijd dus. Daarmee houden de overeenkomsten dan ook op. Bijna iedereen is iets van nonchalant, quasi artistiek gekleed. Ik vang flarden van gesprekken op: de levens gaan voorspoedig, zijn goed en vooral erg interessant. Een grotere tegenstelling met de levens in de roman van Louis zijn nauwelijks denkbaar. Maar waar zijn de jongeren? De vechters van vandaag en morgen?
Ik spreek met speler Felix Schellekens. Hij kent theatermaakster Eline Arbo goed. Zij studeerden beide aan de Theaterschool in Amsterdam en werkten al diverse keren samen. Felix blijkt zeer aimabel. Het ideale gezelschap om het met een paar flessen wijn uitgebreid over theater te hebben en tussen neus en lippen door de wereldproblemen op te lossen.
Als ik Felix vraag om Eline Arbo te beschrijven, barst hij los.
"Eline gaat vol vuur op in haar werk. Ze is politiek en maatschappelijk zeer geëngageerd. Ze is sterk in vormgeving, esthetiek. Creëert prachtige beelden en is ook nog eens super muzikaal. Samen met dramaturg Thomas Lamers maakte ze een eerste bewerking van het boek. Alleen het hardop lezen daarvan duurde drie uur! En omdat we óók muziek en óók fysiek spel aan de productie wilden toevoegen, zijn we keuzes gaan maken. Tot we deze voorstelling van vijf kwartier overhielden."
Die vijf kwartier staan op het punt van beginnen. De vier spelers - Victor IJdens, Jesse Mensah, Romijn Scholten en Felix Schellekens - leunen nonchalant tegen de achterwand. Hijsen dan een enorm stuk geplooid plastic op zodat een soort halve ijsgrot ontstaat. De kille, uitzichtloze omgeving uit de jeugd van Eddy Bellegueule. Een sterke vondst, prachtig beeld.
Het theaterlicht zorgt daarin en daar doorheen voor mystiek. Op mij komt het over als een soort Noorderlicht. Een stiekeme groet aan de plek waar Eline zelf opgroeide, vlak boven de poolcirkel in het hoge Noorwegen.
Een tweede, eveneens sterke vondst: de rol van Eddy Bellegueule wordt niet door één persoon vertolkt maar afwisselend en soms tegelijkertijd door alle acteurs.
Felix vertelt over deze keuze: "Dat was vanaf het begin de opzet. Ieder van ons vertegenwoordigt een ander aspect van Eddy. Het fysieke, filosofische, speelse en het onzekere. Samen maken we er een compleet mens van." Het idee is ook: in ieder mens schuilt wel een stukje Eddy.
Daarnaast spelen ze allemaal andere rollen. Die van kettingrookster en zanikende moeder, de bullebak en aartsluiaard van een vader en zijn hersenloze drinkebroers, de treiterende leeftijdsgenoten en de oudere neef die - met zijn maten - Eddy seksueel ontreddert. Dat vergt veel van het viertal. Al die rollen zijn flink aangezet, soms tot op de grens van karikatuur. Het blijft geloofwaardig: een groot compliment aan de spelers en regisseur.
Dan zijn er nog de choreografieën. Van een hilarische huppelact tot fikse knokpartijen.
Zelfs wisselingen van positie hebben met regelmaat de charme van een dans. En dan kruipen de vier ook nog met een trefzekere vanzelfsprekendheid achter een klavier, grijpen percussiestokken, de basgitaar en microfoons om, ook weer uiterst verdienstelijk, muziek te maken. Wat een enorm getalenteerd kwartet.
Kunnen zij echt alles? Zijn ze nergens minder in of gewoon slecht? Felix: "Koken gaat mij minder goed af. Plannen vind ik ook lastig." En dan teleurgesteld: "En schrijven… Nee, schrijven kan ik écht niet".
Ze zijn alle vier nog jong. Hun lijven soepel en vol energie. Ook die worden schaamteloos ingezet in deze voorstelling. De scene waarin ze elkaar uitkleden, inzepen met een fluorescerende gel en vervolgens als gladde alen in een emmer in en over elkaar heen kronkelen en glibberen is onverwacht en overrompelend. Blacklight maakt het tot een moment van magische schoonheid.
Er is al veel over deze voorstelling geschreven. De ene recensie nog lovender dan de andere. Vier, zelfs vijf sterren worden toegekend en het predicaat: 'één van de hoogtepunten van dit theaterseizoen'. Zowel Eline Arbo als de vier spelers worden overladen met complimenten. Terecht.
Ik vraag Felix hoe het is om in de huidige tijd een performer te zijn.
Felix geniet van de enorme vrijheid. Het onzekere bestaan neemt hij voor lief. Tot op heden heeft hij sinds zijn afstuderen altijd werk gehad. Hij maakt zich wel zorgen over de uitholling qua financiën in de kunstensector. Volgens hem is dit al overal voelbaar: "Je wilt toch heel graag met je liefde, het theater bezig zijn."
Na deze tournee volgen voorbereidingen voor een project op Oerol en daarna… Felix heeft de ambitie om ook aan internationale projecten zijn talenten te lenen en scherpen. Duidelijk iemand die op een dag en vele dagen daarna heeft besloten een vechter te zijn.
'Weg met Eddy Bellegueule' is een verhaal dat verteld moet worden. En dat telkens weer opnieuw verteld moet worden.
Zoals we elk jaar vier mei herdenken. En vijf mei vieren. Genoegzaam achterover leunen is geen optie. Of wel, maar een gevaarlijke. De acceptatie en tolerantie ten opzichte van ‘anders zijn’ is ebbende. Dat ervaart ook Felix in Amsterdam. "Mijn vriend en ik lopen nooit hand in hand. Dat is best verdrietig. Vaak krijg ik opmerkingen naar mijn hoofd geslingerd. Zo maar, uit het niets. En anderen vergaat het erger. Er is nog weer heel veel om voor te vechten."
Het politieke en maatschappelijke aspect is wel de allergrootste verdienste van deze voorstelling. Van Eline, haar spelers en haar hele team van medemakers. Dat de boodschap zo fraai, met zoveel aandacht en zorgvuldigheid is verpakt en wordt aangereikt doet niets af aan de kracht ervan. Daarnaast is deze voorstelling een appel. Dit is niet alleen voor jongeren bedoeld die in vergelijkbare situaties opgroeien als Eddy. Het doet een appel op alle jongeren: op alle ménsen. Dus ook op 55-plussers die vasthouden aan hun voorspoedige, goede en vooral erg interessante levens.
Doe als Eddy: sta op! Roep: "Vandaag word ik een vechter!" Herhaal dat. Hard, harder, nóg harder. Voeg de daad bij het woord en doe een dansje…
Fotografie: © Sanne Peper
Credits
Regie en bewerking: Eline Arbo
Naar de roman van: Édouard Louis
Vertaling: Edu Borger
Uitgever: Uitgeverij De Bezige Bij
Met: Victor IJdens, Jesse Mensah, Felix Schellekens, Romijn Scholten
Muzikaal begeleider: Thijs van Vuure
Scenografie: Juul Dekker
Kostuumontwerp: Rebekka Wörmann
Lichtontwerp: Varja Klosse
Dramaturgie: Thomas Lamers
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Wat hebben we nou eigenlijk gezien?
Dio van Velden
Verhalen
Als je zwart bent, moet je iedere dag sterk zijn
Ingrid de Vries
Verhalen
