Verbaal vuurwerk in het Grand Theatre

Het is een doodgewone vrijdagavond. Vier dertigers zitten gezapig op de bank. Iedere week proosten zij samen op het weekend. Maar deze vrijdagavond verloopt niet volgens plan… Een gevoelig onderwerp, een uitgestelde kinderwens, zet iedereen op scherp. Al snel slaat de sfeer om.

Voor het theaterpubliek is het een doodgewone woensdagavond. In het Grand Theatre speelt Compagnie Red Yellow & Blue in de benedenzaal. Hun avond zal eindigen met een daverend applaus en de woorden van iemand achter mij: "Ik kan niet tegen ruzie…" Voor die bezoeker moet deze voorstelling heftig zijn, maar is zoiets niet een beetje te verwachten? De naam van deze voorstelling, Who's afraid of Oscar Wilde, geeft voor mij al weg dat we niet alleen maar gladgestreken dialogen en gemoedelijke tafereeltjes meemaken.

De titel hebben de makers bedacht als respectvolle knipoog naar het beroemde toneelstuk 'Who’s afraid of Virginia Woolf?'.

Who’s afraid of Virginia Woolf? van Edward Albee draait om een echtpaar: George en Martha. Op een avond krijgen zij een jong stel op bezoek en de alcohol vloeit rijkelijk. Er ontstaat steeds meer spanning tussen George en Martha. Voor de ogen van hun twee gasten vechten zij een giftige ruzie uit. Die ruzie blijkt uiteindelijk over hun kinderloosheid te gaan...

Who's afraid of Oscar Wilde gaat over twee queer stellen. Het publiek kijkt naar de huiskamer van Vera en Sinem, waar twee gele banken tegen elkaar aan zijn geschoven. Vera heeft haar broer Bram en zijn partner Manu uitgenodigd om te borrelen. Zoals ze dat iedere week doen: geen verplichting, maar wél gebruikelijk. En ja, dat betekent eigenlijk ook dat Manu voor deze avond zijn afspraak met andere vrienden moet afzeggen. Vanzelfsprekend doet hij dat voor Bram, na enige druk van zijn partner en Vera. Er heerst een gespannen sfeer.

Vanuit een onderonsje tussen Sinem en Bram is voor het publiek al snel duidelijk dat de relatie tussen Bram en Manu onder druk staat. Bram vertelt dat ze anders denken over monogamie: Manu wil vrij zijn en meerdere relaties aan kunnen gaan. Bram wil Manu niet beperken, maar doet dat feitelijk wel, omdat hij een monogame relatie wil. Een andere bron van spanning is Vera. Met een grootse woordenstroom stapt zij de huiskamer binnen. Ze had graag wijn willen halen voor deze avond: de beste en de duurdere flessen van de wijnhandel. Helaas kwam ze in een conflict terecht met de medewerkster aan de kassa, omdat ze zich moest legitimeren. Beláchelijk op haar leeftijd, vindt ze. Lang verhaal kort: geen wijn.

Vera oogt behoorlijk zenuwachtig en dat heeft een reden. Zo blijkt.

Met Bram heeft Vera een plan bedacht. Dat proberen ze, met horten en stoten, te pitchen aan Sinem en Manu. Het heikele punt is dat Vera en Sinem samen één kind willen krijgen, maar dat die wens niet vervuld kan worden. Ze willen namelijk allebei zwanger worden, zodat ze hun eigen genen kunnen doorgeven en hun eigenschappen terug kunnen zien in het kind. Ze komen samen niet tot een oplossing en stellen daarom hun kinderwens uit.

Vera nam haar broer Bram in vertrouwen. Ze bedachten: met Bram als donor kan Sinem het kind dragen én worden de genen vanuit beide kanten overgedragen. Ze proberen deze avond het plan voorzichtig voor te leggen, maar het blijkt ondoordacht. Zo hebben broer en zus zich totaal niet afgevraagd of hun partners eigenlijk wel willen dat die kinderwens zo open en bloot op tafel wordt gelegd. Dan blijkt dat Manu helemaal niet op 'dit project' zit te wachten. Sinem reageert gekwetst: "Het is als een geheim dat nu 'en plein public' wordt gebracht."

En bovendien: wat wordt eigenlijk de rol van Bram? Wordt hij een vaderfiguur of helemaal niets? Juridisch gezien is het in Nederland moeilijk om te regelen: wie mag zichzelf dan tweede ouder noemen? Terechte vragen van Sinem, maar Vera heeft er, vreemd genoeg, niet bij stilgestaan.

Als klap op de vuurpijl krijgen Sinem en Bram onenigheid, omdat ze verschillende standpunten innemen. Sinem verwijt Bram dat hij patriarchale denkbeelden heeft, als cis-man. Ondertussen lijkt iedereen Vera vergeten te zijn die de huiskamer heeft verlaten. Ze keert uiteindelijk terug met een puzzelboekje. Ze gaat zitten op de bank en geeft te kennen dat ze het onderwerp moeten laten rusten. Hoe passief-agressief kun je een sudoku invullen? Hier zit geen persoon op de bank, maar een vat buskruit!

Onder de laag van alle harde woorden wordt alles duidelijk.

Deze voorstelling zit vol verbaal vuurwerk. Beide stellen dreigen van elkaar te vervreemden. De verwijten over en weer zijn niet meer te tellen. Dat draagt eraan bij dat vooral de laatste minuten van de voorstelling mij bijblijven. Alle nare dingen zijn allang op tafel gegooid. Daarna ontstaat er ruimte voor de persoonlijke verhalen die onder die harde woorden zitten.

Ik vind het aangrijpend hoe Manu vertelt over zijn coming-out en het onbegrip bij zijn vader. Intens zijn ook de slotwoorden van Sinem die vaststelt dat heterostellen geen psychologisch gesprek nodig hebben of alles juridisch moeten uitzoeken om kinderen te krijgen. Die ongelijkheid is pijnlijk. Na alle harde woorden en ruzies klinken woorden van compassie; voor Vera en hun grote wens.

Als ze een kind krijgen, dan verdient het liefde en de mogelijkheid om zichzelf te zijn. Die liefdevolle boodschap, uitgesproken door Sinem, biedt een mogelijkheid om uit de impasse te komen. Toch nog. Wat een doordachte, humoristische en gelaagde voorstelling.

Makers

Concept en tekst: Daan van Bendegem
Spel: Daan van Bendegem, Sharlee Jo Daantje, Eline van Gils en Tobe Vandekerckhove.
Eindregie: Ellen Goemans
Productie: Anna Huizing
PR: Dagmar Bokma
Zakelijke leiding: n’ More / Ellen van Bunnik

^{Foto's: © Bas de Brouwer, scènebeelden uit 'Who's afraid of Oscar Wilde', Compagnie Red Yellow & Blue}

Ingrid de Vries

24-02-2025