Een pijnlijke breuk

Een man is verdwaald, omdat hij per ongeluk op een onbekende plek is beland. Of is hij hier toch al eerder geweest? Kan een plek zomaar 'weg' zijn? Hoe komt die man eigenlijk in deze situatie terecht? Komt het door het verbreken van zijn relatie of toch door iets anders? De voorstelling 'Zwarte Lente' belicht een plotselinge breuk tussen twee geliefden. Achter dit thema blijkt echter een groter onderwerp schuil te gaan...

Voordat de voorstelling begint, klinkt in de benedenzaal van het Grand Theatre zoete muziek: liedjes over de liefde. Ik zit vrij vroeg op mijn plaats en zie de andere bezoekers met een mondkapje op naar binnen gaan. Onwillekeurig moet ik aan het C-woord denken dat de mensheid al maanden in zijn greep houdt. Dat blijft een onwerkelijk fenomeen; vooral het feit dat wij ons allemaal in een uitzonderlijke situatie bevinden. Hoe heeft het zover kunnen komen?

Gelukkig worden mijn gedachten onderbroken door de acteurs van Zwarte Lente. Met een lach op hun gezicht begroeten ze het publiek. Alles voelt weer normaal. Vertrouwd. Terwijl het zaallicht nog even aan blijft, vertelt het drietal iets over hun rollen. De enige vrouw in het gezelschap speelt Zij, er is een man die Hij speelt en de laatste persoon op het toneel - een muzikant, gekleed in het zwart - speelt een kraai. Tot nu toe is alles overzichtelijk.

Het toneelbeeld ziet er op het eerste oog niet verontrustend uit.

Het podium is uitgerust met een piano, metaalkleurige platen op de vloer en veel hout. Opmerkelijk zijn de glanzende en donker geverfde boomstronken, verspreid over het podium. Zij, gespeeld door Mees Borgman, vertelt dat het podium als het ware een lege ruimte is. Deze plek staat voor de natuur.

Maar eerst - en vooral - krijgen we te zien wie Hij is, een rol van Dries de Sutter. Hij is verdwaald. Uitgestapt bij de verkeerde metrohalte en zichtbaar in de war. Zijn relatie is zojuist verbroken. Hij blijft zichzelf vragen stellen, veelal dezelfde. Hoe is hij op deze plek terechtgekomen? Hoe moet dit verder? Wat is er verdwenen? Is er een plek om naartoe te gaan? Hij lijkt vooral op zoek te zijn naar rust en kalmte; een bemoedigend antwoord misschien. In plaats daarvan vindt hij vooral onrust.

Hij blijft praten, zoeken, vragen, schreeuwen en vergeet te luisteren.

Zij wil hem, maar ook het publiek, iets belangrijks vertellen, maar door alle chaos krijgt ze niet de kans om haar woorden uit te spreken. Ze weet uiteindelijk duidelijk te maken dat ze wil dat Hij weggaat, want anders gaat Zij zelf.

Alle gebeurtenissen worden gadegeslagen door de kraai, gespeeld door Marko Ivic. De kraai blijft alles observeren: kalm en behoedzaam, ondanks de chaos. Hij zwijgt grotendeels. Het zijn vooral subtiele handelingen en de muziek die Marko Ivic laat spreken.

Als duidelijk wordt dat de relatie tussen Hij en Zij onhoudbaar is en de verwijten over en weer gaan, wordt het verloop grimmiger. De muziek en het licht veranderen. Van licht naar donker en kil. Een grote hoeveelheid plastic attributen wordt op het podium gestort, zoals kleine vliegtuigen en speelgoedautootjes. Rommel, geproduceerd door de mens. De natuur is verdwenen. "Zijn wíj dit?" vraagt Hij zich af. De kraai maakt hem duidelijk dat wij dit inderdaad zijn.

Deze voorstelling bevat een opmerkelijke brug.

In eerste instantie gaat Zwarte Lente over twee mensen die uit elkaar gaan en worden getekend door liefdesverdriet. Deze pijn zal voor velen herkenbaar en invoelbaar zijn. Vervolgens wordt de focus verlegd. Van liefdesverdriet naar de pijn van de natuur, door toedoen van de mens. Opnieuw doemt die vraag op in mijn hoofd: hoe heeft het zover kunnen komen?

Zij confronteert de Hij-persoon met zijn daden en daarmee ook ons. Het is de mens die de aarde omploegt en regenwouden laat verdwijnen. Zien we de natuur écht? Luisteren we naar haar? Kunnen we die pijn ervaren, voelen wat we haar aandoen? Het zijn grote vragen. Wat het vooral moeilijk maakt: een eerlijk antwoord op zo'n vraagstuk zal niet geruststellend of bemoedigend zijn.

Zwarte Lente werd ontwikkeld bij Theater Utrecht door Espen Hjort. Hij groeide op in Noorwegen. Zelf zegt hij over zijn werk: "Het is hard nodig om nieuwe manieren van mens-zijn te vinden, om onszelf te begrijpen ten opzichte van de wereld om ons heen, want de consequenties van de tweedeling mens-natuur zijn onaangenaam helder geworden." (Bron: website Grand Theatre)

Na het slotapplaus ga ik op zoek naar mijn mondkapje dat verantwoord geproduceerd is, maar in een plastic zakje zit, 'omdat dat hygiënischer is'. Ik verlaat de zaal. Buiten zie ik lege lachgasballonnen en platgetrapte plastic flesjes liggen. De tweedeling tussen mens en natuur ligt letterlijk op straat. Dat voelt een beetje als liefdesverdriet.

Credits

Regie en tekst: Espen Hjort
Spel: Mees Borgman, Dries de Sutter en Marko Ivic
Muziek en compositie: Marko Ivic
Scenografie en lichtontwerp: Grischa Runge
Artistiek advies: Thibaud Delpeut
Een coproductie van: Theater Utrecht en stichting Skorpetind

Fotografie: © Bart Grietens, voorstelling 'Zwarte Lente', Espen Hjort / Theater Utrecht

Ingrid de Vries

16-10-2020