Als een feniks uit de as

Het bijbelverhaal over Sodom en Gomorra heeft op mij altijd een woeste aantrekkingskracht gehad en gehouden. Performer/theatermaker Arno Verbruggen (hen/hun, Brussel 1997) maakte en speelt 'Sodom'. In een container: mijn favoriete mini-Carré. Ik ga mijn eerste Noorderzon voorstelling van dit jaar beleven.

Het miezert. Er staat een straffe wind. Een enkeling flaneert in regencape door het plantsoen. Om de tien meter komen nieuwe frituur- en grillluchten mij tegemoet. De biertappers zoeken troost bij elkaar. Het is nog vroeg: in de verte luidt een klok half vier. Het publiek voor de biologische friet en de dito burgers moet nog arriveren. De hete koffie vindt gretig aftrek.

Sodom: hoe ging het ook alweer?

In Genesis 19 kunt u het allemaal nalezen. Mocht u de Bijbel niet direct paraat hebben even kort: Sodom en Gomorra zijn steden waar slechte, verdorven dingen gebeuren. Zij zijn God al lang een doorn in het oog en hij vertrouwt aartsvader Abraham toe dat hij van plan is beide steden te vernietigen met zwavel en vuur. Lot, een neef van Abraham, woont met zijn gezin in Sodom. Abraham tracht God van zijn voornemen af te brengen maar die is vastbesloten. Wel mogen Lot, zijn vrouw en twee dochters Sodom tijdig verlaten op voorwaarde dat ze nooit meer omzien. En zo geschiedde. Beide steden worden verwoest. De vrouw van Lot kan niet nalaten toch even om te kijken en verandert in een zoutpilaar.

Het verhaal over Sodom en Gomorra was en is mijn favoriete bijbelverhaal. Daniël, Jozef, Ruth, Jonas, Jezus en alle anderen ten spijt. Sodom: alleen de naam al doet mij sidderen van opwinding. Amsterdam werd het Sodom en Gomorra van Nederland genoemd dus daar moest ik maar heen. Ik heb het ruim twintig jaar overleefd en ik kom er nog steeds graag. 'Salò o le 120 giornate di Sodoma' van Pier Paolo Pasolini uit 1975 is nog altijd een van mijn favoriete films. Een spannender begin van het Noorderzon kan ik mij dus nauwelijks voorstellen…

In de verte slaat een klok vier uur.

Het publiek stroomt naar binnen. We zijn welgeteld met… zes personen, inclusief een vrijwilligster van het festival. We worden ontvangen met overweldigende muziek van W. A. Mozart. Het 'Dies Irae' uit zijn Requiem D-moll, KV. 626. Een stuk als een achtbaan van alle emoties die door een stervende heengaan. En dan te bedenken dat Mozart zelf stervende was toen hij dit schreef… In het midden van het speelvlak van amper drie vierkante meter een rotsblok met daarop een naakte gestalte in een Rodin-achtige houding. Aan de zoldering een erg mooi wierookvat hetwelk de ruimte vult met die bedwelmende heilige geur. Langs de wanden bierbanken in kraggen van verbrande kolen. In het zeer schaarse licht waan ik me in het zojuist verwoeste Sodom. Het verkoolde lichaam zal ooit gevonden en zorgvuldig uitgegraven, geconserveerd en tentoongesteld worden gelijk in Pompeii.

Dat lichaam behoort aan Arno. Lang, slank, mooi en getraind (geen grammetje vet) en ingewreven met as. Ook hier weer die verwijzing naar bijbelse taferelen en diepgewortelde overtuigingen. Een teken van rouw, een betoon aan Aswoensdag: het begin van de veertigdagentijd. De tijd van bezinning, boete, bekering en vasten. Hen/hun zit daar maar op die rots. Als een denker, een Diogenes, een Gandhi. Kwetsbaar, naakt, het geslacht neerhangend in het midden. Als de klepel van een klok die aanstonds gaat beieren. Geen Bourdon maar ook geen tafelbelletje: er tussenin. Op prachtige Gregoriaanse zang volgt een reeks magische, bezwerende handelingen met kaarsen en een stukgelezen boek: een fascinerende mix van het Grote Boek van Sinterklaas, een deel van de Winkler Prins en Bijbel. En ik voel: het bevat mijn naam en mijn lot.

Dan volgt een eerste stijlbreuk. Arno stapt elegant in twee glazen muiltjes. Maar wel met enorme stilettohakken!

De Radetzkymars schalt door de container.

De succesvolle Oostenrijkse generaal Radetzky marcheerde na elke overwinning met zijn legereenheden zegevierend Wenen binnen. De soldaten zongen dan het Tinerl-lied. Dat inspireerde Johann Strauss Senior tot die beroemde mars welke meteen na de eerste uitvoering op 31 augustus 1848 een enorme hit werd (André Rieu placht daar ook zijn concerten zegevierend mee af te sluiten). Arno marcheert er op enkele vierkante meters lustig op los, slaakt oerkreten uit, de klepel marcheert vrolijk mee. De benen gaan bijna 180 graden de lucht in en Arno eindigt in spagaat. Kortom: Sodom ten voeten uit.

sodom — © Jésula Toussaint Visser, campagnebeeld Sodom

Bij binnenkomst ontvingen wij een rood, verschroeid reepje papier met een QR-code. Die moeten we scannen zodat we op onze telefoons Arno kunnen volgen als die buiten een frisse neus gaat halen. Ik mag gelukkig op het schermpje van mijn buurvrouw meekijken. In badjas flaneert Arno over het festivalterrein. Er is ook tekst, maar we krijgen het niet goed door via de telefoon. Wel is het zonnetje doorgebroken. Terug in de container (nu met lange blonde pruik, bruidskrans en engelenvleugels) volgt een wild karaokenummer via een laptop. Arno heeft veel talenten, maar zingen hoort daar volgens mij niet bij. Of het is bedoeld als persiflage op de brul-en-bralpartijen, waar alle vooroordelen van après-ski en studentenverenigingen tezamen komen. Het huidige Sodom en Gomorra zeg maar. Hen/hun sluit af met een tedere scene met veertjes op wederom prachtig Gregoriaans gezang. Arno als engel op de rots, als Den lille Havfrue: het beroemde beeld in Kopenhagen naar de hoofdpersoon uit een verhaal van Andersen.

Pikant detail is dat de techniekpersoon niet gehuld is in een zwarte veelzakkenbroek, zwart shirt en die eeuwige Leatherman aan de riem maar een in sneeuwwitte bruidsjurk. Als een Vestaalse maagd die het lichaam van haar God keer op keer vol overgave inwrijft met Suffimen: de as van ongeboren kalveren. En weet dat als ze haar kuisheid verliest, zij levend begraven zal worden. Arno verrijst gelukkig als een feniks uit de as. En zal dat nog menigmaal doen. Naar ik van harte hoop voor uitverkochte containers. Hen/hun verdient het!

Makers

Concept/uitvoering: Arno Verbruggen
Artistiek assistent: Olympia Kotopoulos
Artistiek producent: Agnese Fiocchi
Dramaturgie: Alban Ovanessian
Kostuumontwerp: MAISON de FAUX

^{Hoofdafbeelding: © Jan Westerhof, portret Arno Verbruggen bij de container, Noorderzon 2024}