Haal een onbesuisde, idealistische avonturier en een cynische, aarzelende prins uit een ver verleden en stuur hen samen op pad. Is dat een kansloze missie of zit onze wereld juist op deze twee grootheden te wachten? Theatermakers David Westera en Evalinde Lammers kruipen in de huid – en ridderharnas – van Hamlet en Don Quixote. Een duel tussen hoofd en hart, tussen egoïsme en idealisme. Held of antiheld? Zijn of niet-zijn?
In het Grand Theatre is de première van Hamlet versus Don Quixote van Antiklimax. Binnen dit theater werkten deze makers vorig jaar aan een omvangrijk project. Hiervoor werd het toneelstuk Peer Gynt van Henrik Ibsen – dat viereneenhalf uur duurde en meer dan zestig personages bevatte – bewerkt tot een voorstelling van vijf kwartier (zie hiervoor het verslag van Dio van Velden). Het is duidelijk dat Antiklimax van fikse uitdagingen houdt, want nu brengen de makers maar liefst twee literaire zwaargewichten naar het Grand Theatre: Hamlet en Don Quixote. Deze personages lijken twee tegenpolen te vormen. Beide zijn op zoek naar antwoorden. Wat is hun plek in de wereld? Wat is heldendom?
We ontmoeten het tweetal op een kruispunt in de tijd.
Het jaar 1605. Shakespeares Hamlet is dan verschenen: een toneelstuk van vijf bedrijven, waarin de legendarische monoloog To be, or not to be is opgenomen. In deze tragedie komt prins Hamlet in contact met de geest van zijn vader – de koning van Denemarken – die door zijn oom is vermoord. Hamlet staat voor de keuze om zijn vader te wreken. 1605 is ook het jaar waarin de Spaanse schrijver Miguel de Cervantes het eerste deel van zijn satirische roman De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha schreef. Over een man die, geïnspireerd door de vele ridderverhalen die hij las, zelf het avontuur besloot op te zoeken.
Alhoewel: 'avontuur opzoeken'? Don Quixote zorgt zélf wel voor avontuur, vooral op momenten waarop er eigenlijk niks te beleven valt. Een speer wordt naar een theaterspot geworpen, omdat de lamp wordt aangezien voor een vuurspuwende draak. Een toeschouwer wordt gebombardeerd tot geliefde. Als een stuiterbal – een heerlijke rol van Evalinde Lammers – stort Don Quixote zich op nieuwe missies, een strijd tegen onrecht. Als zelfbenoemde ridder gaat zij het gevecht aan met zo'n beetje alles wat haar aandacht trekt, niet gehinderd door kennis of persoonlijke remmingen. 'Zou je niet liever even wachten of kijken wat er écht aan de hand is…' is niet aan dit personage besteed.
Hamlet – gespeeld door David Westera – kijkt met lede ogen toe hoe Don Quixote zich overal op stort, de wereld bij elkaar fantaseert en overal een puinhoop achterlaat. Tevergeefs probeert Hamlet zijn tijdgenoot tot rede te brengen en haar te vertellen wat hem bezighoudt: hij maakt immers zelf een grote persoonlijke crisis door na de dood van zijn vader. Hij lijkt aan alles te twijfelen: wat hij moet doen, wat het bestaan voorstelt en wat liefde inhoudt. Het leven wordt vergeleken met een surprise-ei met onprettige verrassingen. Hamlet zou Don Quixote wel wat realisme willen bijbrengen, maar laatstgenoemde rent ondertussen door; tot de maan aan toe als dat zou kunnen.
Het is een uitdaging om de beleving van deze voorstelling te beschrijven.
Ik ervaar een opmerkelijke mix van literatuur, levensvraagstukken, fantasie, taalvondsten, Disney-karaoke, actie-reactie en sokkenspel. Alles hangt met elkaar samen. De vormgeving van het toneel is doeltreffend. De eerste ontmoeting tussen Hamlet en Don Quixote vindt plaats voor een kleurig gordijn. Aan de gordijnrails hangen meerdere lagen stof, met kleurige tekeningen die allemaal een scène vertegenwoordigen. Naarmate de voorstelling vordert, worden steeds meer lagen weggehaald. Dat geeft een krachtig beeld en het roept de vraag op: wat blijft er over?
Hamlet en Don Quixote ontdoen zich eveneens van alle lagen. Een kantelpunt in de voorstelling is dat Don Quixote tot stilstand komt en zonder toegevoegde franje de woorden van Hamlet uitspreekt: To be, or not to be. Is het nobeler om de slagen en stoten van het noodlottig toeval – getroost en gesterkt door onze idealen – te bevechten, of muitend aan de vloed van moeilijkheden een eind te maken; te sterven, te slapen, niets meer… ? Dat blijft een grote vraag. Vooralsnog turen wij – Don Quixote, Hamlet en eigenlijk de mensheid – in het duister; op zoek naar iets of iemand.
Held of antiheld? Dat is de vraag.
Onze helden op het podium blijven voortdurend op zoek naar betekenis in hun leven, worstelend met zichzelf, hun collega-held en de wereld. Hun problemen uit 1605 blijken in onze tijd nog steeds actueel. Dat ze antihelden zouden zijn, waag ik te betwijfelen. De mensheid kan namelijk best wat meer scherpzinnigheid van Hamlet gebruiken ("Als je geen fluit bent, waarom laat je je dan bespelen?"). En wat meer avonturisme van Don Quixote ("Ik overwin mijn angst").
Met Hamlet versus Don Quixote heeft Antiklimax in ieder geval opnieuw een gewaagde voorstelling gemaakt. Een cadeautje vol energie en curieuze gebeurtenissen. Met liefde geleverd door twee complexe, maar innemende personages. Die durven te kijken in het donker en hun idealen nastreven. Dat is wat echte helden doen.
Makers
Spel en tekst: David Westera, Evalinde Lammers
Regie en tekst: Koen van Seuren
Dramaturgie: Judith Blankenberg
Vormgeving: Caz Egelie
Lichtontwerp: Bogi Bakker
Begeleiding: Sarah Moeremans
Met dank aan: Siri Klein-Robbenhaar, Joachim Robberecht, PLAN Brabant
Coproductie met: Grand Theatre Groningen
Nog even dit
Onze artikelen zijn gratis en zullen nooit achter een betaalmuur verdwijnen. Voor theatermakers willen wij een onafhankelijk en levendig platform bieden: voor nu en in de toekomst. Donaties zorgen ervoor dat wij op lange termijn kunnen blijven investeren in het platform Theater050 en dat verhalen over theaterproducties belicht worden.
Betalen kan via onderstaande knop en je mag het bedrag zelf kiezen.
Bedankt voor je steun!
Kies het bedrag en doneer
Dio van Velden
Verhalen
Van de achterkamer naar de bühne
Suzanne Atema
Verhalen
.jpeg)
