Bloed, zweet en tomatensaus

Soms overkomt het me nog. Dat ik na het laatste applaus stomverbaasd de zaal verlaat en alleen nog maar kan denken: wat heb ik nou eigenlijk gezien? Of misschien moet ik mezelf hier de vraag stellen: wat heb ik níet gezien? Twee uur lang sleurde Collectief Het Paradijs het publiek in De Machinefabriek mee naar hun wereld. Het werd een groot avontuur, met een storm aan indrukken en onvergetelijke beelden.

Om maar bij het einde te beginnen… Wat was deze voorstelling vindingrijk! En wat is er veel gebeurd. Als ik alle scènes opnieuw afspeel in mijn hoofd, dan komt Hard Cut Paradise meteen binnen in mijn top 3 van 'meest absurde voorstellingen die ik ooit heb gezien'. Die absurditeit blijkt precies het uitgangspunt te zijn van de makers.

Een fysieke beeldenstorm

Collectief Het Paradijs is een mimecollectief dat 'filmisch punk theater' maakt. Daarmee bedoelen zij: "voorstellingen over de mens in een rauwe, absurdistische bewegingstaal waarin de banaliteit van ons dagelijks leven over het voetlicht wordt gebracht." (bron: website Collectief Het Paradijs)

Met Hard Cut Paradise willen spelers Ivar Schutte, Vincent van Woerkom en Luuk Weers een 'fysieke beeldenstorm' creëren. Een absurde verbeelding van de menselijke geschiedenis. Het gaat over onze beschaving. Hoe beschaafd zijn wij? Wat leren we van de beschavingen voor ons?

In den beginne...

In alle rust wordt deze voorstelling opgebouwd. Op het toneel staat een grote hoeveelheid planten die groen zijn uitgelicht. Verder is het donker. We horen natuurgeluiden en voorzichtig geritsel. Er komen twee mensen tevoorschijn, gekleed in ondergoed. Behoedzaam verkennen zij de omgeving en elkaar. De ene man smeert klei op het gezicht van de ander. Alsof hij een masker aanbrengt.

Roze bloemen worden aan de planten toegevoegd zodat er een kleurige tuin ontstaat: de Hof van Eden. Een derde persoon betreedt deze wereld. Hij is alleen en laat zich verwonderen door de schoonheid om hem heen. Zijn naaktheid bedekt hij met een groot blad. Hij ontdekt een appel, net als Eva in het bijbelverhaal, en besluit deze te eten. Dan verandert alles.

Een aaneenschakeling van gedachtes en gebeurtenissen

Na de eerste hap van de appel laten de drie spelers ons een stortvloed aan beelden zien. Resoluut betreden bouwvakkers het toneel met ronkende machines. Ruw verwijderen ze de planten en bloemen. Om ruimte te maken voor houten planken en schroeven. Er ontstaat een groots bouwwerk: een houten overkapping die ze in zeer korte tijd uit de grond weten te trekken. Tot zover het paradijs...

De harde omschakeling van de rustige natuur naar bouwen-bouwen-bouwen voelt voor mij heftig. Die beleving wordt flink versterkt door mijn eigen spaghetti-brein. Ik moet denken aan de Filipijnen, waar ik de natuur prachtig vind. Net voordat ik naar De Machinefabriek vertrek om deze voorstelling te zien, kom ik een nieuwsbericht tegen over het Filipijnse eiland Bohol. Daar is een flink stuk werelderfgoed aangetast. In een idyllisch gebied, genaamd The Chocolate Hills, werd zomaar een resort met zwembad aangelegd. Een groots bouwwerk dat snel en met weinig respect voor de natuurlijke omgeving uit de grond is getrokken. Tot zover het paradijs…

Een paar jaar geleden was ik in The Chocolate Hills en toen leek dit gebied nog redelijk ongerept. Dat was tijdens de Holy Week: de week voor Pasen. In de Filipijnen, een katholiek land, worden in die week processies gehouden. Op Goede Vrijdag laten sommige mensen zich zelfs vrijwillig geselen of kruisigen. Terwijl ik Hard Cut Paradise beleef, is het de week voor Pasen.

Een perfectere timing voor een kruisigingsscène bestaat niet.

Nadat de bouwvakkers het paradijs hebben overgenomen, wordt op het podium een metershoge houten kruis, inclusief bebloed slachtoffer, naar boven getakeld. Aangezien het bijna Goede Vrijdag is, klopt dit moment voor mij helemaal. Het grote kruis zwaait vervaarlijk richting het publiek en wordt rechtop gezet. Een krachtig beeld. Dat vervolgens absurd wordt, wanneer een tweede persoon het kruis beklimt en onderweg naar de top het lichaam van de gekruisigde aantreft. Laconiek reageert hij op het bebloede lijf: goh, het is toch wat… Er gaat een lachsalvo door het publiek.

Een teder moment volgt, als de man uiteindelijk de gekruisigde bevrijdt en zijn lichaam met aandacht wast. Een rustige, verstilde scène. Mooi om te zien. Dat de drie spelers op elkaar zijn ingespeeld, is te merken. Hun onderlinge chemie is zichtbaar. Ze buitelen en klimmen over elkaar heen, wisselen veelbetekenende blikken uit met elkaar en het publiek. Wat ik bijzonder vind aan deze voorstelling, is dat er keer op keer krachtige scènes worden neergezet. Zonder woorden.

Ieder beeld is zorgvuldig opgebouwd: letterlijk zelfs, met al die houten planken. Met diezelfde zorgvuldigheid weten de makers telkens het ontstane beeld weer af te breken. Dat gebeurt ook in de laatste scène, waarin de 'fysieke beeldenstorm' zich steeds verder ontwikkelt. Tot orkaankracht.

Het drietal dekt een tafel met de allergrootste precisie.

Er wordt een luxe diner voorbereid. De witte tafellakens zijn gestreken. Op de tafel worden glimmende schalen, een uitgebreide collectie bestek, zilveren kandelaars, kristallen glazen en karaffen geplaatst. Alles op de centimeter nauwkeurig. Met grootse gebaren worden de kaarsen aangestoken: één voor één. Voor deze speciale gelegenheid hebben de spelers een pak aangetrokken, met daaroverheen een laagje bont.

Alle maaltijden op tafel zijn netjes opgemaakt. Er ontstaan heuse kunstwerkjes van spaghetti, voorzien van een likje tomatensaus en nauwkeurig geraspte kaas. De spelers drinken hun wijntjes als zogenaamde kenners en roken een sigaretje. Uiteindelijk doorbreken zij hun keurigheid en dat heeft een enorme impact. Ondanks alle goede manieren ontstaat er een grote ravage op het podium. Daartussen bewegen de spelers alsof het dieren zijn. Er zijn geen sporen meer van enige beschaving. De ene man smeert eten op het gezicht van de ander. Als een masker.

Wat heeft de mensheid eigenlijk geleerd van de beschavingen voor ons? Bitter weinig, zo blijkt. Dat is de harde conclusie van een zorgvuldig opgebouwde en humoristische voorstelling.

^{Hoofdfoto: © Elze van Houtum, voorstelling 'Hard Cut Paradise', Collectief Het Paradijs}

Ingrid de Vries

28-03-2024