Een bouwvallig huwelijk

We zien een enorm en oogverblindend wit decor. Aan de ene kant een gigantisch keukenblok en een eethoekje. In het midden een soort niemandsland met een deuropening. Vervolgens een werkkamer. De achterwand suggereert een kolossaal archief. Verder een werktafel met een maquette. Alles is strak, steriel en vooral erg wit. Het zou zomaar een toonzaal van Jan des Bouvrie kunnen zijn, maar het is het domicilie van Edith en Arthur.

De Architect van Jakop Ahlbom Company — Foto: © Stephan van Hesteren. Voorstelling 'De Architect' van Jakop Ahlbom Company

Hij een gepensioneerde architect, zij een gepromoveerde fysicus die sinds haar huwelijk thuis zit en nu voor haar tirannieke en ziekelijke echtgenoot zorgt. Edith heet eigenlijk Rosa maar moet van haar man sinds hun huwelijk Edith heten. En ja, zijn wil is wet! De dialogen zijn die welke je na pakweg veertig jaar huwelijk mag verwachten.

Zij: "Rust even uit. Ik zet een kopje thee voor je."
Hij: "Thee…"
Zij: "Ja."
Hij: "Ik ben toch niet ziek."
Zij: "Koffie is niet goed voor je."
Hij: "Dat ik geen koffie mag, wil nog niet zeggen dat ik thee wil."
Zij: "Nee."

Een online theatervoorstelling van Jakop Ahlbom Company

In deze tijd van het Covid-19 virus zijn de theaters gesloten. Steeds meer en meer voorstellingen zijn online te zien. Zo ook De Architect van Jakop Ahlbom Company uit het seizoen 2007/2008. Jakop Ahlbom (Zweden, 1971) volgde in de jaren negentig de Mime Opleiding Amsterdam. Bij zijn afstuderen in 1998 ontving hij de Top Naeff Prijs voor veelbelovend talent. Sinds het jaar 2000 maakt hij voorstellingen met zijn eigen gezelschap welke niet uitsluitend in Nederland te beleven zijn.

Diverse producties gingen wereldwijd op tournee, onder anderen naar China, Spanje, Duitsland en Australië. Verder is Ahlbom een veelgevraagde gastspeler en -regisseur. Zo verzorgde hij de choreografieën en special effects van de productie Lang en Gelukkig (regie: Pieter Kramer). De Architect is zijn eerste productie met een toneeltekst (door Marijke Schermer).

Terug naar Edith en Arthur. Ze zitten aan de maaltijd. Zij in de keuken, dan het stuk niemandsland en hij aan zijn werktafel.

Zij: "Smaakt het?"
Hij: "Huh!"
Zij: "Je eet niet."
Hij: "Ik eet wel."
Zij: "Nauwelijks."
Hij: "Maar niet niks. Ik eet niet veel, maar niet niks."

Ook in deze tijd van het Covid-19 virus zitten mensen opgesloten. Het dringende advies tenminste is om zoveel mogelijk thuis te werken en te blijven. En dat is exact wat Arthur wil. Niet alleen voor zichzelf en zijn vrouw, maar eigenlijk voor alle mensen. Hij zou met deze huidige situatie niet de minste moeite hebben.

Arthur ontwerpt huizen als een harnas. Als bunkers waarin mensen vooral opgesloten dienen te worden en te blijven.

Hij zou zomaar aan de wieg kunnen hebben staan van de Bijlmermeer. Van Zoetermeer en veel, veel meer van die opwindende plekken. Arthur wil binnenblijven. Er uitsluitend even uit voor wat hoognodige boodschappen. Die frisse neus hoeft niet, net als op visite gaan en al helemaal geen visite ontvangen. Hij heeft geen hoge pet op van de mensheid, gruwelt van gezelschap. En laat niet na dat in zijn tirades kenbaar te maken.

Velen voorspellen ofwel een geboortegolf of een echtscheidingsgolf na deze bijna-lock-down-situatie. Weken, zo niet maanden op elkaars lip leven is toch de ultieme lakmoesproef voor menig relatie. Wel, bij Edith en Arthur is dat eerste niet te verwachten. Biologisch onmogelijk, maar als er ooit al sprake was van verliefdheid en wilde wittebroodsweken, dan zitten die ver weg opgeborgen in het archief.

De uren, dagen, maanden en jaren slepen zich zo voort.

Er lijkt in hun besloten wereldje niks bijzonders te gebeuren. Tot het moment dat ze nieuwe buren krijgen. Een jong stel. Hij is een ambitieuze, halve BN'er. Heeft een niemendalletjes programma op een commerciële zender waarin hij de ene onnozele gast na de andere onnozele gast aan elkaar kwekt. Neen, het is niet Maik, Jim, Frans of Derk. Ook niet Martijn, Ruben, Ali of Beau … hij heet Martin. Mart voor intimi. Mart en zijn vriendin hebben een heftige relatie. Knallende ruzies worden bijgelegd met even knallende vrijpartijen. Via de muren en keukenkastjes zijn zowel Edith als het publiek daarvan getuige.

Want met de komst van de nieuwe buurtjes verandert alles. Zo ook de karaktertrekken van de voorstelling. Geen kabbelende dialogen meer met af en toe een tirade in een steriel decor, maar een reeks van surrealistische gebeurtenissen. Via keukenkastjes en de televisie komen de buren te onpas binnengekropen.

Een absurdistische zoektocht naar een bril, er vallen herfstbladeren en kale bomen uit de lucht, Edith heeft dubbelgangers met en zonder maskers en de buurvrouw snijdt en wrikt haar hart uit haar lijf. Wat door Edith keurig in iets hersluitbaars wordt opgeborgen. Waar Tupperware al niet goed voor is. Dit alles zorgt voor visueel spektakel en strekt Ahlbom als mime-kunstenaar tot eer.

Al met al maakt deze kennismaking de latente haatgevoelens jegens haar dominante echtgenoot bij Edith wakker. Ze tracht haar nieuwe buurvrouw te behoeden voor de fouten welke zijzelf lang, lang geleden heeft gemaakt maar tevergeefs. En maakt in recordtempo de balans van haar eigen verspilde leven op en zint op wraak.

Het lijkt er even op dat ze met een kolossale hamer de hersens van Arthur gaat inslaan. Maar dan hoeft hij niet zo lang te lijden als zij heeft moeten doen.

Rosa pakt het intelligenter aan. Veel subtieler, maar niet minder wreed. Ze vermorzelt de bril met gehoorapparaat van haar nu volstrekt hulpeloze man en vertrekt…

Een minpuntje is de geluidsregistratie. Om elke nuance in het spel van Edith te kunnen volgen, moet het geluid flink hard, met als gevolg dat het bijna constante geschreeuw van Arthur - een rol van Aat Ceelen - wel wat subtieler (lees: zachter) had gemogen. Binnen vijf minuten weet je exact wat voor vlees je in de kuip hebt met die Arthur. Maar dat is nog niets in vergelijking met de heftige geluidseffecten. Ik heb een half uur naar mijn katten moeten zoeken.

De Architect is een voorstelling welke je naar de keel grijpt. Waarin actrice Leny Breederveld als Edith/Rosa een magistrale prestatie neerzet. Live in het theater waarschijnlijk nog meer dan thuis op een scherm. Ook roept de voorstelling de vraag op wat men kan verwachten na een crisis. Rest mij u allen sterkte te wensen met alle toekomstige babyshowers ofwel hulpbehoevende (schoon)vaders in huis.

Credits
Concept en regie: Jakop Ahlbom
Spel: Leny Breederveld, Aat Ceelen, Sandra Mattie, Harpert Michielsen
Tekst: Marijke Schermer
Scenografie: Daniël Ament
Dramaturgie: Jeroen van den Berg
Kostuums: Zita Winnubst
Geluidsdecor: Wim Conradi
Lichtontwerp: Rob Galdermans
Techniek: Rob Galdermans, Dirk Houthoff, Bas Standaar/ André Goos
Props: Benedict Altena, Smids & Hooijboer
Kap en grime: Pilo Pilkes
Decorbouw: Brinkman Decor Zaandam
Productie en zakelijk leiding: Alles voor de Kunsten; Meeke Beumer, Wilma Kuite, Markell Helmann, Eva Bosgraaf
Publiciteit: Eva Schneider
Scènefotografie: Stephan van Hesteren
Ontwerp affiche en flyer: Studio Niels Megens
Fotografie affiche en flyer: Arjan Benning
Met dank aan: Golden Palace, Bambie, John Valkering, Robert van der Hoop, De Wereld Draait Door, Schooltuin Gerrit Kalff, NAT Architecten