Het jaarlijkse 'Noorderzon' is weer van start gegaan! Iedereen weet waar we het over hebben maar officieel heet het: ‘Noorderzon Festival of Performing Arts & Society’. Niet alleen een hele mond vol maar ook een boordevol programma. Deze 35ste editie biedt maar liefst 125 voorstellingen/activiteiten. Ik start heel rustig en bescheiden. Mijn keuze is gevallen op de containervoorstelling 'Steeds Lichter' van en door Servaes Nelissen in een regie van Eva Goudsmit.
Ik heb nog nooit van Servaes Nelissen gehoord, nooit iets van hem beleefd of over hem gelezen. Hij is vooral actief in de wereld van mime en poppenspel. Ik weet daar weinig van. In voorstellingen van Het Houten Huis zie ik wel sterke staaltjes van deze tak van theater. En ik herinner mij de prachtige voorstelling Winterwater van Feikes Huis en Rieks Swarte. Producenten en makers met wie Servaes veel heeft gewerkt.
Servaes Nelissen (1959) start zijn carrière in 1987. Hij wordt getypeerd als poppenspeler/acteur. Inmiddels heeft hij aan maar liefst 63 producties zijn medewerking verleend. 63 plus één inmiddels, welke ik vandaag beleef. Hij speelt niet alleen. Hij regisseert, bedenkt en schrijft, maakt decors, kleding en muziek. Kortom: een artistieke duizendpoot, een allround maker en uitvoerder.
In 'Steeds Lichter' ruimt een zoon het huis van zijn overleden moeder leeg.
Geen eenvoudige klus, want het mensje kon niks wegdoen. Dozenvol oude kranten in de hal die ooit nog eens doorgenomen moesten worden. Ze is dan ook over de honderd jaar oud geworden, als jong Joods meisje ondergedoken geweest bij een hele lieve familie in de Achterhoek en alles verloren. Geen wonder dat ze alles wat haar na de bevrijding toeviel angstvallig bij zich wilde houden, inclusief haar zoon.
Servaes speelt de rol van zoon fantastisch. Of nee: hij speelt deze niet, hij IS de zoon. Die zoon die het nooit goed kan doen, het geklaag en gefoeter allemaal over zich heen laat komen, geduldig het boeltje van het ouwe besje reddert, haar troost, zelfs nog een klein dansje met haar maakt. En dat allemaal om de lieve vrede te bewaren. Als hij de spulletjes in dozen pakt, zet hij een brilletje op de tuit van een theepot en vangen we al een glimp op van zijn moeder. In alle eenvoud een krachtig beeld. In een fractie zijn we plots in het laatste levensjaar van die moeder.
Servaes speelt nu zowel de zoon als de moeder: een grote handpop. Ik voel een traan opwellen. Mijn oude grootmoedertje moet wel model hebben gezeten: als twee druppels water. Nauwelijks nog 1.40 ‘groot’, het vel los om de botten, klein brilletje, een weinig haar plat op de schedel en ‘s zomers inderdaad een mouwloze bloemetjesjurk uit de periode dat ze nog maatje 42 had. Maar wel lippenstift! Altijd lippenstift. Slecht gemikt, dat absoluut, maar zonder kun je geen visite ontvangen. Ook je eigen zoon niet…
Onwillekeurig denk ik aan de schitterende voorstelling van het Werktheater U bent mijn moeder. Een solo van Joop Admiraal (1937-2006) waarvoor hij in 1982 de Louis d’Or kreeg uitgereikt. Joop speelde de homoseksuele, mantelzorg verlenende zoon én zijn dementerende moeder. Met een enkel gebaar, een enkele zin, een hoedje of sjawltje wisselde hij schijnbaar moeiteloos maar geraffineerd van rol. Een topprestatie: wat een enorm legendarisch talent!
Ook hier en nu ademt iedere seconde vakmanschap. Zowel moeder als zoon zijn volledig geloofwaardig. Juist omdat ze zo gewoon zijn. Vorm en inhoud blijven heel dicht bij het alledaagse, bij de eenvoud. De timing van elke beweging, iedere lettergreep is raak. De moeder is geen buikspreekpop. Servaes spreekt ook haar tekst uit.
Ik ben zo gefascineerd door het spel dat het op mij volkomen natuurlijk overkomt.
Ze haalt af en toe een herinnering op. Over de onderduik. Ja, ze heeft veel geluk gehad. Haar ouders… meer horen we er niet over. Is ook niet nodig, we weten het. Tegelijk is bitterheid voelbaar. Alsof het haar te verwijten valt dat zij het wel heeft overleefd. In de tuin stond een enorme schommel waar ze veel op te vinden was. Zoonlief pakt haar op en laat haar nog één keer schommelen. Hoger en hoger gaat het.
Klagen kan ze als de beste. Ze heeft geleerd dat dat een fantastisch werkend chantagemiddel is. Ze wordt steeds lichter, almaar lichter moppert ze. En ja hoor: zoonlief tilt haar teder op en weegt haar in zijn armen. Wegen wordt wiegen. De elpee met de nocturne van Chopin wordt opgezet. Voor het eerst. Het is immers een cadeautje van de burgemeester. Pronkte al die tijd op het dressoir. Nooit gedraaid. Ben je gek geworden zeg: er mocht eens een kras op komen! Nu dansen ze samen…
Het zweet gutst van het lijf van Servaes. Hij speelt maar liefst vijf keer, vrij kort achter elkaar. Het is buiten ruim dertig graden Celsius. Binnenin de hermetisch gesloten container doet een kleine ventilator ernstig zijn best om het een fractie koeler te laten lijken. Het mensje kon immers niks wegdoen…
Makers
Servaes Nelissen: spel, tekst en vormgeving
Eva Goudsmit: idee, tekst en regie
Ton Rigter: techniek
Artikelen over Noorderzon
In dit overzicht zijn alle artikelen van Theater 050 over Noorderzon Festival of Performing Arts & Society terug te lezen.
Hoofdfoto: © Anneke Beumer, scènefoto uit 'Steeds lichter' van Servaes Nelissen
Dio van Velden
Verhalen
Droommachine of nachtmerrie-apparaat?
Ingrid de Vries
Verhalen
