ShELFISH presenteert ‘Het Hele Werk-boek’

Het is voor mij een prachtige eerste dag van het Noorderzon Festival. Behalve vele nationale en vooral internationale theaterproducties en muzikanten boekt het festival de laatste jaren ook steevast prachtig weer. En dat is wel zo prettig. Ruim op tijd maak ik een wandeling ter kennismaking door het plantsoen/over het festivalterrein.

Het lijkt ruimer van opzet dan eerdere jaren. Her en der de kleurrijke tenten en podia. Riante terrassen, veel toiletcabines, waterpunten en uiteraard tientallen gelegenheden ter versterking van de innerlijke mens. Veel volk is er nog niet op de been. Toch proef ik al de gezelligheid, de opwinding en de belofte.

Ik ben uitgenodigd voor de presentatie van ‘Het Hele Werk-boek’.

ShELFISH van Veerle van Overloop houdt het boek ten doop op het &Society programma. Het is een verslag van een jarenlange zoektocht en bijzondere samenwerking met een aantal jongeren uit een gesloten jeugdzorginstelling in Groningen. Eerder schreven we al enkele verslagen over dit uitzonderlijke project. Op bepaalde momenten in het maakproces werden belangstellenden uitgenodigd om mee te praten en te denken.

In de tweede helft van 2016 leest theatermaker Veerle van Overloop in de krant over de dood van een Vlaamse tiener genaamd Jordy Brouillard. Vijftien jaar lang leefde hij in jeugdinstellingen en op zijn achttiende wordt hij op straat gezet. Dan eindigt wettelijk de jeugdzorg. Jordy redt het niet en sterft in een tentje door hitte en ondervoeding. Ze maakt ook kennis met het boek Life & Times of Michael K. van Nobelprijswinnaar J. M. Coutzee. Michael K. is een sociaal beperkte jongeman die zijn gehele leven in instellingen heeft geleefd. Zijn biologische moeder is ernstig ziek en vraagt hem om haar terug te brengen naar haar geboortegrond. Zij sterft onderweg. Met de as van zijn moeder zet Michael de reis voort. Maar hij begrijpt onvoldoende van de wereld om zich erin te kunnen handhaven. Hij voelt zich 'als een mier die zijn hol niet kan vinden'.

Veerle ontwikkelt een plan om een theatervoorstelling te gaan maken met jongeren in dergelijke situaties. Ze wint vertrouwen van medewerkers en bewoners van Portalis/Elker, start met workshops aldaar en komt zo stapje voor stapje, heel langzaam maar zeker dichter bij een voorstelling. In mei van dit jaar was de première in het Grand Theatre.

‘Het Hele Werk-boek’ is een verslag van deze zoektocht en bijzondere samenwerkingen.

De locatie Pollux blijkt een zeer sfeervolle Belgische spiegeltent. Moderator Lara Harbers stelt de gasten kort voor en gaat met hen in gesprek. Veerle is uiteraard hoofdgast en vertelt over haar ervaringen. Coördinator Kees van Portalis/Elker legt uit welke veranderingen de jeugdzorg doormaakt. Tot enkele maanden geleden werd er ’s nachts veel gehuild en was er enkel een portier. Er wordt nog steeds ’s nachts gehuild maar nu zijn er hulpverleners present die troosten en bijstaan. Na driftbuien worden jeugdigen ook wel op een fiets de stad in gestuurd ‘om af te koelen’. Veel mensen denken dan dat die jongeren op slag gaan beroven en vernielen. Dat blijkt larie: in negen van de tien gevallen gaat dat goed. Echt overtuigend en geruststellend klinkt het niet. In 10% van de gevallen gaat het dus niet goed. Als de inflatie 10% bedraagt, is Nederland te klein. Uit zeer betrouwbare bronnen weet ik dat de kans op een geweldsdelict tijdens verloven van Forensisch Psychiatrische Centra (zoals de Van Mesdag kliniek) 0,007% bedraagt. Het zijn blijkbaar risico’s welke we als samenleving dragen. Op een zebrapad ben je je leven ook lang niet altijd zeker. Je zult maar op ‘het verkeerde moment op de verkeerde plek’ zijn…

We krijgen de trailer van de voorstelling te zien en horen geluidsfragmenten. En Kees maakt plaats voor Olympia Kotopoulos (performer in de voorstelling) en Judith Blankenberg van het Grand Theatre: grote steun en toeverlaat van Veerle tijdens dit proces en dramaturg van de voorstelling. Judith ried Veerle aan een dagboek bij te houden. Daaruit wordt voorgelezen. Het zijn moeizame passages. De jeugdigen zijn er niet of willen niet of doen niet. Ook de geluidsopnames komen moeizaam tot stand. Je kunt alleen maar respect opbrengen voor het enorme geduld en doorzettingsvermogen van Veerle en haar medewerkenden. Maar er mist iets. Tijdens eerdere bezoeken, Fish Talks genaamd, werd geopperd dat het niet uitsluitend zware kost zou worden maar dat er ook ruimte was voor hoop, voor dromen en ambities. Er moeten in al die ontmoetingen toch ook momenten zijn geweest van lachen, van overwinningen hoe klein ook, een verjaardagsfeestje met taart, cadeautjes en een ‘lang zal ie leven’. We mogen voor die jongeren toch van harte hopen van wel.

Het Hele Werk-boek is te koop. Onder andere in de centrale informatiestand/winkel van het Noorderzon. En de voorstelling Life & Times is nog in een aantal theaters verspreid over het land te beleven. Twee kunstwerken over een bijzonder proces en over bijzondere mensen. Dus zorg dat u op ‘het juiste moment op de juiste plek’ bent…

Meer over 'Life & Times'

Life & Times: de olifantsdracht van een voorstelling (deel I), door Dio van Velden
Life & Times: de olifantsdracht van een voorstelling (deel II), door Dio van Velden
Life & Times: het eerste toonmoment (deel III), door Ingrid de Vries

Concept/regie: Veerle Van Overloop
Choreografie/performers: Olympia Kotopoulos & Matija Franjes
Voice-overs: de jongeren L., L., R., E., A. en Veerle Van Overloop
Geluidsontwerp/compositie: Niels van Dam & Fons Herder
New media art installation: WERC
Tekst: ‘Life & Times of Michael K.’ van J.M. Coetzee
Bewerking: Veerle Van Overloop & Judith Blankenberg
Dramaturgie: Judith Blankenberg
Kostuums: Matija Franjes
Lichtontwerp: Wil Frikken
Techniek: Wil Frikken & Merijn Boers
Publiciteit: Karlijn Vermeij
Campagnebeeld: Wouter van Tilborg
Beeldmateriaal: Lex Vesseur
Productie: Myrthe Boshart
Zakelijk management: Frits Selie

Hoofdafbeelding: Campagnebeeld 'Life & Times' van ShELFISH / Veerle van Overloop. Ontwerp: Wouter van Tilborg