Is opera nog relevant?

In het Grand Theatre mocht ik naar The Four Note Opera van de Nederlandse Opera Studio. Het is een minimalistisch stuk met vijf operazangers die slechts vier noten gebruiken. Zij zingen over de structuur van de opera en geven hier een plagerig commentaar op.

Een artikel van Rina Copinga

Persoonlijk weet ik niet wat ik van het genre 'opera' vind. Ik vind de kwaliteit van de zangers altijd bewonderenswaardig, maar ik vind het vaak moeilijk om de verhalen op het podium volledig te begrijpen. Daarom vond ik het juist een leuke uitdaging om naar The Four Note Opera te gaan, die het genre humoristisch, maar vanuit een kritische blik benadert.

Wanneer ik naar binnen ga, zitten de zangers al op de grond in hun grijze pakken. Een kroonluchter en een half opgehangen rood gordijn doen meteen denken aan een traditioneel decor voor een opera. Zodra we zitten, begint de voorstelling al snel.

Het stuk is minimalistisch opgezet. Het bestaat uit operazangers die elk een klankkarakter vertegenwoordigen: de sopraan, de alt-sopraan, de tenor, de bariton (en de bas).

Daarnaast zingen zij in slechts vier noten. De zangers leggen haarfijn uit hoe een opera over het algemeen in elkaar zit. Daarbij gebruiken ze de stereotype beelden die passen bij een opera. De sopraan krijgt bijvoorbeeld de mogelijkheid om uitvoerig te zingen en komt zelfingenomen over: een typische gevierde diva waar de sopraan bekend om staat. De sopraan en tenor illustreren vooral hun eigen rollen binnen de opera. De alt-sopraan en de bariton lijken wat buiten deze stereotypes te spelen. Naar mijn idee zijn zij minder gekoppeld aan archetypes. Met sarcastische opmerkingen bieden zij uitleg over hoe een opera in elkaar zit. Zij voelen daardoor iets persoonlijker aan.

Ergens halverwege de voorstelling vindt opeens een korte moordscène plaats: de bas wordt vermoord. In de rest van de aria’s komt hij soms kruipend terug, maar hij zingt niet meer mee. Tegen het eind komen alle zangers onder het bloed te zitten; ze lijken hem allemaal nog een stoot na te hebben geven. Ik denk dat deze moord bedoeld is als parodie op hoe merkwaardig het is dat we vaste ideeën hebben over wat zo’n klankkarakter moet vertegenwoordigen in een opera.

Terwijl de moordscène zich nog op de achtergrond afspeelt, zingen de zangers rustig verder over hoe opera in elkaar zit.

Een hoogtepunt daarin is het duet tussen de bariton en de alt-sopraan. Dit stuk bestaat uit slechts veertig maten, waarin zij simpelweg alle maten bezingen: "this is the thirty-second." Dit soort stukken zingen de zangers vol overgave en met veel charme, wat het humoristisch over laat komen.

Tegen het einde noemen de zangers dat ze geen zin hebben in de laatste scène. Deze voelt voor hen ongemakkelijk en dat blijkt ook als ze in de meest oncomfortabele posities moeten zitten in het laatste stuk. De vraag "What is relevant art?" verschijnt prominent op de achterwand. Ik denk dat de vraag in eerste instantie oproept dat er in een traditionele opera met strikte, vooraf bepaalde regels en structuren, weinig relevantie kan bestaan. Ik denk echter dat de vraag hier ook bedoeld kan zijn als uitnodiging aan het publiek om kritisch te blijven over wat kunst voor hen moet overbrengen. De voorstelling, die dus zelf ook vastzit in dezelfde strikte regels en structuur, blijkt ook relevant te zijn, juist omdat het reflecteert op en speelt met de conventies van zijn eigen genre.

^{Hoofdfoto: © Hille Dussel. 'The Four Note Opera' van de Nederlandse Opera Studio, Soundsofmusic 2024.}