GAS: van hoop naar beving

Ik val maar meteen met de deur in huis, ik ben een Groninger en ik heb aardbevingsschade. Is het gewaagd om een artikel over de voorstelling GAS van Toneelgroep Jan Vos te schrijven? Misschien wel, maar ik noem het eerder een uitdaging. Deze spraakmakende voorstelling is het namelijk waard om over te schrijven.

Het valt mij op dat de Stadsschouwburg vol is. Meestal kijk ik om mij heen en zie ik veel lege plaatsen, maar die kan ik nu niet vinden. Misschien ook logisch gezien het thema van de voorstelling.

GAS scenefoto — © Daphne van de Velde, scènefoto GAS van Toneelgroep Jan Vos

Groningers en de gasproblematiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

GAS is begonnen als locatietheater in Ten boer en Zuidlaren. Wegens het succes van de voorstelling is een landelijke tournee geweest met de laatste twee voorstellingen in de Stadsschouwburg in Groningen. De voorstelling was ook geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival.

Hoewel de voorstelling een tijdsverloop heeft van 1960 tot en met 2014 is het onderwerp nog steeds actueel en dit zal nog jaren zo blijven. Voorafgaand aan de voorstelling zijn er talkshows, deze worden druk bezocht. Het gasdossier leeft meer als ooit tevoren. Nederland is wakker geschud en door de voorstelling is er meer bewustwording gecreëerd. Voor de Groningers blijft de gasproblematiek realiteit.

Deel 1: 1960

GAS neemt je mee naar hotel Boelens in Hoogezand-Sappemeer. Het is 1960 en twee NAM-medewerkers Andries en Hertz zijn neergestreken in het hotel. De gasbel is net ontdekt en vader Boelens zet zijn dochters Bette en Aukje in om te proberen de moestuin te verkopen als boorlocatie. Dit verloopt niet helemaal volgens plan.

Bette is verloofd met Geert, maar valt voor Andries. Wanneer de jongste dochter Aukje ook nog eens zwanger blijkt van Hertz, begint de verstrengeling tussen hotel Boelens en de NAM ook op persoonlijk vlak. De familie Boelens en andere dorpsgenoten leven met de hoop op een betere toekomst nu er zoveel geld verdiend gaat worden met het gas.

Deel 2: 1978

Het tweede deel speelt zich af in 1978 waarbij de eerste scheurtjes zichtbaar worden. De werkloosheid is hoog, de aardgasbaten vloeien niet terug naar Groningen en de inwoners en familie Boelens voelen zich achtergesteld.

Oudste dochter Bette heeft de zorg voor Okke, de dochter van jongste dochter Aukje, op haar opgenomen en doet samen met haar man Geert alsof dit haar eigen dochter is. Uiteraard komt dit uit. Ook Andries duikt weer op tot groot ongenoegen van Geert. Aan het einde van deel twee verongelukt Aukje, gaat Bette scheiden van Geert en stelt Okke haar vriendin Tanja voor.

Deel 3: 2014

In het derde en laatste deel zien we hoe het in 2014 met de familie is. Vader Boelens is niet helemaal meer bij de tijd en zit in een rolstoel. Bette is alleenstaand en probeert het hotel te verkopen. Wat niet makkelijk gaat met zoveel aardbevingsschade, Andries heeft een boerderij in de buurt die ook bijna onbewoonbaar is, Okke werkt bij de NAM en Tanja runt het hotel.

Nog steeds is de NAM op persoonlijk vlak verstrengeld met de familie. Alle hoop uit 1960 is inmiddels volledig vervlogen, dromen zijn niet uitgekomen en de aardbevingsschade is groot. Hoe heeft het zover kunnen komen? Het ietwat voorspelbare einde nadert langzaam en de voorstelling gaat er met een knal uit.

De voorstelling geeft perfect weer waar veel Groningers mee worstelen. Het vermenselijkt het probleem.

Er is een familie, een hotel met schade en persoonlijke intriges, verschillende liefdes zetten de verhoudingen op scherp, er zijn bezorgde dorpsgenoten. Allemaal verweven met dat ene onderwerp. De gasbel die ontdekt is in 1960. Door deze verwevenheid is er een perfect inkijkje zichtbaar in het leven van veel Groningers. Van hoop op een betere toekomst tot onbewoonbare huizen. GAS geeft weer waar je normaal gesproken alleen over leest.

Ik heb zelf gelukkig geen grote aardbevingsschade. Het lukt mij dan ook om tijdens de voorstelling mijn gevoelens uit te schakelen en met een open vizier te kijken. Ik kan mij echter voorstellen dat voor Groningers met grote bevingsschade de voorstelling best heftig is. Dit zet alles in perspectief en laat het verhaal van veel Groningers, die onbezorgd willen wonen maar vol onmacht dromen zien vervagen, zien aan mensen voor wie Groningen altijd 'ver van hun bed' was. Ik ga naar huis met de gedachte hoe gelukkig ik mag zijn dat mijn huis niet op instorten staat. Ik hoop dat ik na het zien van deze voorstelling hier niet de enige in ben.

Foto's bij dit artikel: © Daphne van de Velde. Scènefoto's GAS van Toneelgroep Jan Vos.

Suzanne Atema

17-01-2020