Een Palestijnse kwestie

Het is een aantal van u vast wel eens gebeurd: je staat voor een bananendoos vol pluizige en krioelende snoezigheid en weet binnen tien seconden: die wordt het! Niet de brutaalste, niet de bijdehandste, of mooiste, luidste, ook niet de meest schuwe. Waarom dan die ene? Die steelt meteen je hart. Deze zit afwachtend maar alert op het kontje met dat innemende koppie en die oceaanblauwe oogjes nieuwsgierig schuin omhoog en je weet: die neem ik!

Ik ga mijn laatste voorstelling van dit Noorderzon Festival beleven. Khashabi Theatre speelt YES DADDY in de bovenzaal van het Grand Theatre. Ik was even vergeten hoe heel veel traptreden dat zijn en eenmaal boven zie ik pas de lift. Hopelijk is gebruik door mij nog ver weg. Khashabi Theatre (Onafhankelijk Palestijns Theater gevestigd in Haifa) was in 2021 al eens te gast op Noorderzon. Een weerzien dus. Voor mij een eerste kennismaking. Haifa is na Jeruzalem en Tel Aviv de derde stad van Israël en betekent zoveel als: slank, mooi lichaam/delicaat. Het verhaal volgens Noorderzon:

"Een oude man, een jonge escort en een nacht die zichzelf uitwist. Met zijn multi-gelaagde duet van het bestrijden en omarmen van menselijke instincten, verkent de Palestijnse regisseur Bashar Murkus opnieuw de dunne lijnen van moraliteit en vrijheid." Met als hamvraag: "Wat doe jij als niemand kijkt?"

Het toneelbeeld is sober. Een grijs-witte achterwand van zetstukken.

Links een deur, rechts een deuropening. Een keukentafel, twee stoelen en een rolstoel. Gezellig is anders… Dan komt een jongeman op en neemt midden op de speelvloer plaats en ik weet binnen tien seconden: die wordt het! Casual en net gekleed, verzorgd kort, donker haar, tweedagenbaardje. Hij neemt het woord. Innemend heet hij ons welkom, zegt 'Hoi' tegen ons en gaat niet verder eer wij 'Hoi' tegen hem hebben gezegd. Hij wordt praktisch omver geblazen! Hij heeft hoorbaar meer harten gestolen. Ach het is nog een jonge, slanke God. De inhammen, verzakkingen en extra kilo's zijn nog ver weg. Hij heet Amir en het komende verhaal gaat over hem zegt hij met frisse stem en twinkelende ogen. En ik weet: die neem ik! Maar Amir, het vleselijke equivalent van Haifa, valt niet te nemen. Althans voorlopig niet. Amir is al gereserveerd…

Donkerslag, Amir is foetsie, langzaam wordt het lichter en we zien een oude man aan de keukentafel. In pyjama en sloffen. De inhammen, verzakkingen en extra kilo’s zijn er ook. Tergend langzaam pelt hij het kapje van een sinaasappel. Dan geklop op de deur. Verbazing en stilte alom. Weer geklop. Dan volgen tien minuten van totale verwarring en onbeholpenheid. De man probeert naar de deur te schuifelen, dat mislukt. Een dialoog volgt. Over wie er is, of de deur open is of afgesloten, waar de sleutel is. De man probeert in de rolstoel te komen maar belandt op de vloer, de deur wordt geforceerd en daar is… Amir!

© Jan Westerhof, voorstelling YES DADDY, Khashabi Theatre / Bashar Murkus and Khulood Basel

Er wordt Arabisch gesproken. Er is boventiteling. Volgens Noorderzon in het English, volgens het Grand Theatre in het Dutch. Noorderzon heeft gelijk. Toch klinkt dit Arabisch heel anders dan dat wat ik met regelmaat om mij heen hoor. Dat is wat harder, meer afgemeten met veel keelklanken. Dit klinkt vloeiender. Internet biedt uitkomst. In het Arabisch is er het MSA (Modern Standaard Arabisch) vergelijkbaar met ons ABN. Dan zijn er dialecten. In Marokko wordt het Maghrebijnse dialect gesproken. Er is een Egyptisch dialect met Koptische en Osmaans/Turkse invloeden en een Syrisch-Libanees ofwel Levantijns dialect met veel Franse invloeden. Dat laatste wordt in Palestina en Jordanië gesproken. Helder.

Amir is niet geamuseerd als hij de man ziet. Met zó oud wil hij geen seks. Hij eist zijn geld en wil vertrekken. Tja, waar is het geld? De pyjamazakken worden binnenstebuiten gekeerd net als twee blikjes op tafel. Blikjes zoals in ieder huishouden wel te vinden zijn. Met schroeven, moertjes, punaises, elastiekjes, wat knopen, reservesleutels van verdwenen sloten en het verlopen garantiebewijs van een wasmachine. Van alles behalve geld. Ah… in het nachtkastje natuurlijk! Amir komt door de deuropening terug met een nachtkastje. De lade zwaar beveiligd met een enorm hangslot. Maar waar is de sleutel?

De oude man is totaal in verwarring en vraagt: "Ben jij mijn zoon? Ben je terug… eindelijk?" Als die stakker in Amir zijn verloren zoon ziet, dan is Amir wel even die zoon. Maar een zoon komt anders binnen met een andere begroeting. Zes, zeven keer komt Amir opnieuw het huis in, de begroetingen worden alsmaar hartelijker en enthousiaster. Er is geen boventiteling, we kunnen ons volledig richten op deze fascinerende scene. Dan volgen de feiten: de man woont alleen, de vrouw is weg, al jaren dus zal ze wel dood zijn. De buren zijn ook allemaal dood, er is niemand in de wijde omgeving…

"Amir bevindt zich plotseling in een dubieuze positie van vrijheid."¹

"Hij heeft nu de volledige controle, waar zijn daden geen getuigen of consequenties lijken te hebben."² Kijken we naar een reconstructie van een misdrijf voor een toekomstige aflevering van Opsporing Verzocht of naar een sprookje? En wachten we op de verlossende zin: ‘En ze leefden nog lang en gelukkig…’ Bijzondere taferelen volgen. Amir breekt de kamer af. De zetstukken plus kluiten plus meubilair verdwijnen naar de zijkanten. De hulpeloze man midden op het speelvlak kan niet kwetsbaarder zijn. Maar Amir helpt hem in de rolstoel, trekt hem zijn pantoffels aan en samen verdwijnen ze uit beeld. Een prachtige Arabische ballad horen we. Aan het slot kruipt Amir tevoorschijn. Ontblote torso, hevig bloedend uit een halswond. Gevolg van een gevecht? Een uit de hand gelopen zuigzoen? Amir wil weg. Nog één laatste omhelzing dan. Beiden zitten onder de bloedvlekken…

Twee medewerkers van het Grand Theatre rijden een wasautomaat op en bouwen van de zetstukken en meubilair een keuken. De jonge escort helpt de oude man uit de kleren, doet die met die van hemzelf in de machine. Hij wast zichzelf en de man, trekt hem schone inco aan. Een ongelooflijk tedere scene, een verrukkelijke pas-de-deux. Zonder dat het gevaar uit de lucht verdwijnt. "Want wie of wat houdt onze diepste instincten in toom wanneer er niemand toekijkt?"³

Een ander pareltje is als ze samen soep eten.

De man pakt met beide handen zijn bord en slurpt het leeg. Daar knapt ie erg van op en blijkt plots een stuk minder hulpeloos. Kwiek beent hij naar het nachtkastje, vist een sleutel uit zijn pyjamazak en opent de lade. Geld, zijn gsm en… de voordeursleutel. En verkneukelt zich luidkeels over het spel dat hij zojuist met de knaap heeft gespeeld. Beduusd vertrekt Amir met wat biljetten. Dan die aarzeling en de vraag of hij nog iets voor de man kan doen. Ja zeker wel: de deur repareren! Donkerslag. En applaus. De heren worden wel vier, nee vijf keer teruggehaald. Terecht. Ik zal het mij wel verbeelden, maar in menig hoofd worden lijstjes met kleine klusjes gemaakt. Of plannen voor een weekje Haifa…

Makers

Geschreven en geregisseerd door: Bashar Murkus, Henry Andrawes, Ramzi Maqdisi
Mede-onderzoeker: Majd Kayyal
Dramaturgie: Khulood Basel

Scenografie: Majdala Khoury
Muziekproductie: Nihad Awidat
Lichtontwerp en technisch directeur: Muaz Aljubeh
Assistent-regisseur: Samera Kadry
Geproduceerd door: Khashabi Theater