Samen is iedereen eenzaam

Na het scannen van mijn toegangskaartje stap ik binnen in een andere wereld. De ruimte staat vol rook. Alsof de jaren negentig weer zijn teruggekeerd. Ik krijg een drankje aangeboden, ik kies voor jus d'orange. Verderop staat een tafel die vol staat met zakjes chips, doosjes tissues en flessen wijn. Of ik daar wil komen zitten, tussen de vijf performers? Wacht even. Dit gaat wel heel snel allemaal.

In Theater de Machinefabriek zijn we te gast bij regisseur Guillermo Cacace (Argentinië) voor de voorstelling Gaviota, oftewel: Meeuw. De opstelling komt intiem op mij over. De vijf spelers zitten aan een vierkante tafel. Achter hun tafel, aan iedere zijde, staan de stoelen voor het publiek opgesteld: vier tribunes. Alles dicht op elkaar. Dat was zo'n vier jaar geleden, toen we te maken hadden met de coronapandemie, echt niet voor te stellen.

Nu kan ik zelfs kiezen voor een extra compacte beleving. Een publieksbegeleider doet flink haar best om een aantal bezoekers aan de tafel te krijgen. Ik kies voor een beetje afstand: ik ga niet aan tafel zitten, maar op de tribune daarachter. Op die manier krijgt mijn introverte kant iets meer ruimte. Bovendien biedt het mij de kans om goed op te blijven letten – er moet immers een artikel komen – en alle gebeurtenissen aan tafel te overzien.

Er worden twee app'jes geprojecteerd. Deze bieden zicht op het maakproces.

In februari 2020 wordt er gecommuniceerd over een nieuw idee: een vrije bewerking maken van De Meeuw van Tsjechov. Met vijf actrices. In maart van dit jaar zou het repetitieproces starten. Het vervolg laat zich raden. Door de coronapandemie werd het onmogelijk om samen te komen. Een vervolg-app gaat over het gebruik van Zoom. De repetities kunnen wel doorgaan, maar alleen digitaal.

Het einde van het repetitieproces wil Guillerma Cacace aan het publiek tonen. De coronamaatregelen zijn dan losgelaten. De actrices nemen het stuk door. Zittend aan tafel. Tijdens de voorstelling blijven ze daar. Op die manier slagen ze erin om de digitale manier van repeteren vast te houden.

Het verhaal speelt zich af op het landgoed van Sorin, dat bij een meer ligt.

Hier krijgen we te maken met de actrice Irina Nikolajevna Arkadina. Zij heeft haar succesvolle jaren al een tijd achter zich liggen. Ze heeft een moeizame relatie met haar zoon: Kostja Gavrilovitsj Trepljov. Tot ongenoegen van zijn moeder houdt Kostja zich bezig met schrijven. Hij leidt een teruggetrokken leven en heeft gevoelens voor een buurmeisje: Nina Michajlovna Zarjetsjana. Nina beantwoordt de gevoelens van Kostja niet en wil vooral weg uit de landelijke omgeving. Zij wil actrice worden. De bekende schrijver Boris Trigorin is vooral bij het meer te vinden, om daar te vissen. Hij is samen met Arkadina, maar eigenlijk is hij verliefd op Nina.

De vijf performers kruipen in de verschillende hoofdpersonen. Dat hele proces – praten over een personage en die rol innemen – vind ik in het begin niet altijd makkelijk om te volgen. Dat heeft ermee te maken dat de karakters elkaar in een rap tempo afwisselen. Ook spreken de actrices Spaans. De Engelse boventitels lijken hun woorden niet altijd bij te houden, dat biedt een extra uitdaging. Toch weet Gaviota mij snel te grijpen. Ik denk dat het helpt dat ik achter de actrice zit die de rol van Masja vertolkt: het karakter met het meeste overzicht. Hierdoor kijk ik met haar mee.

Masja onderhoudt het landgoed en zorgt ervoor dat alles schoon blijft. Het personage weet wat er gaande is en lijkt de andere mensen het beste te kennen. De actrice legt een link met Masja's werkzaamheden en de situatie van de wereld in 2020. De tijd waarin we thuis moesten blijven en het huis maar gingen onderhouden. De actrice vertelt over de eenzaamheid die deze situatie bij haar opriep. Pijnlijk herkenbaar. Vanuit meerdere plekken uit het publiek klinkt een snif. Iemand pakt een zakdoek.

Dat gevoel van eenzaamheid blijft doorwerken in 'Gaviota'.

Ik vind het aangrijpend om de personages te volgen. Iedereen lijkt er alleen voor te staan. Ze verlangen allemaal naar liefde, maar er is niemand die dat krijgt. Vanuit mijn plek heb ik vooral zicht op de gezichten van Arkadina en Kostja: moeder en zoon. Kostja schiet een meeuw dood, tot afgrijzen van de andere personages. Er klinkt een voorspelling: zoals de zoon de meeuw vermoord heeft, zal hij ook zichzelf doden.

Er worden tedere, zachte woorden door de vijf actrices uitgesproken en complimenten naar elkaar uitgedeeld. Er wordt ook gesmeekt, gehuild, geschreeuwd en gesnotterd. De gezichten van de actrices blijven niet droog. De tissues op tafel worden gretig gebruikt. Een moment dat ik beklemmend vind, is een conflict tussen moeder en zoon. Van beide kanten vallen harde woorden. Kostja kruipt weg achter de tafel. Als een gewond dier.

Het einde is hartverscheurend. Er klinkt een hard en vreemd geluid. Alsof er wordt geschoten. Masja krijgt van Arkadina de opdracht om op de kamer van haar zoon te kijken. Het moet de wind wel zijn geweest die voor dat geluid zorgde...

De rook in Theater de Machinefabriek trekt op. Wat een meeslepende en intieme voorstelling heeft dit gezelschap neergezet. Door aan tafel te zitten, er gewoon te zijn en emoties te tonen. Het voelde echt, het voelde gemeend. Een beleving die ik niet snel ga vergeten.