Wat verandert er als je 1200 kilometer stap voor stap aflegt?

Vier jaar geleden ondernam Tjerk Ridder een intensieve reis. Met zijn ezel Lodewijk maakte hij een voettocht van ruim 1200 kilometer, van Parijs naar Groningen. Bijna iedere dag verbleven zij op een andere plek. Het leidde tot vele ontmoetingen en nieuwe inzichten over solidariteit. Na drie maanden werd de Martinitoren bereikt. Daarmee kwam de reis tot een einde, maar het verhaal blijkt nog niet afgelopen…

Tjerk en Lodewijk wandelden in 2018 precies op tijd de stad Groningen binnen. Een paar dagen later werden zij namelijk verwacht op Noorderzon om een voorstelling te brengen onder de naam Bonne Route! Deze zomer komt Tjerk opnieuw naar Noorderzon. Ik vraag me af hoe iemand op het idee komt om zo ver te wandelen en drie maanden lang bij onbekende mensen te overnachten. Waarom juist deze route? Ik grijp de telefoon om het aan Tjerk te vragen. Precies op tijd, want Noorderzon 2022 gaat bijna van start…

Theatermaker, singer-songwriter, schrijver, reiziger, verteller, inspirator… Tjerk Ridder is het allemaal. Als acteur speelde hij diverse rollen, maar hij kwam er snel achter dat hij vooral eigen werk wilde maken. Hij ging reizen en besloot om zijn ervaringen te verwerken in voorstellingen, boeken en liedjes. Over het achterliggende idee van Bonne Route! zegt Tjerk: "Het is niet alleen letterlijk een reis, maar ook een levensreis. De theatervoorstelling belicht meerdere universele thema's. Zoals vertrouwen, loslaten, gastvrijheid, stappen zetten, verdriet en teleurstelling."

Een levensreis

Bonne Route! gaat over delen, solidariteit en de vraag: hoe gaan wij als mens hiermee om? Volgens Tjerk is de huidige samenleving snel en hectisch te noemen. Op reis trof hij mensen die met een burn-out kampten of op een andere manier onder druk stonden. Hij spreekt zijn zorgen uit over de prestatiegerichtheid van de samenleving: "Inmiddels zijn we vier jaar verder. Ik denk dat dit probleem nog actueler is geworden. Als we door willen gaan, dan moeten er dingen veranderen."

Hij vindt het belangrijk om meer saamhorigheid te creëren, in plaats van 'ik, ik, ik'. Zijn reis draaide dan ook niet om het neerzetten van een grootse prestatie of om zichzelf zo snel mogelijk te verplaatsen. Het was vooral: "Alles te voet, op twee benen, that's it." De reis laat zich vergelijken met een pelgrimstocht, waarbij Tjerk telkens op zoek ging naar een plek om te eten, drinken en een veld om zijn tent op te zetten. Hierover vertelt hij: "De mensen die ik ontmoette, moesten improviseren. Echt de keuze maken om ruimte en tijd vrij te maken. Het betekende ook dat ik mezelf kwetsbaar moest opstellen om mijn verhaal te delen, iedere dag opnieuw."

Martinus van Tours als inspiratiebron

Tjerk en Lodewijk volgden het Martinuspad, een nieuwe Europese culturele route. Hun tocht eindigde bij de Martinitoren. Deze namen leiden terug naar Martinus van Tours (Sint Maarten) die in de vierde eeuw leefde. Hij was een Romeinse soldaat die in Frankrijk bij de poort van Amiens zijn mantel deelde met een bedelaar. Voor Tjerk vormde deze gebeurtenis een grote bron van inspiratie: "Martinus van Tours was in staat om iets ogenschijnlijk eenvoudigs te doen. Hij toonde solidariteit en mededogen met de ander. Nog steeds is dit essentieel."

In de voetsporen van Sint Martinus ging de reis door Frankrijk, België en Nederland. Op mijn vraag of er verschil is in gastvrijheid tussen deze landen, antwoordt Tjerk: "Eigenlijk ben ik erachter gekomen dat de landsgrenzen minder verschil uitmaken dan mensen denken. Uiteindelijk gaat het erom wie je voor je hebt en of degene bereid is om hulp aan te bieden." Die hulp kreeg hij, mede door metgezel Lodewijk.

Tijdens de voorbereidingen van Bonne Route! verbleef Tjerk in Hongarije: het geboorteland van Martinus, waar eveneens een Sint Maarten route is uitgezet. Hier ontdekte Tjerk een schilderij, met daarop een pelgrim en een ezel. Toen besefte hij: er moest geen prachtig paard mee, maar een gewone ezel. Daarnaast had hij de verwachting dat Lodewijk van nature een bepaalde aantrekkingskracht zou uitoefenen op mensen, waardoor het makkelijker werd om contact te leggen met onbekenden. Dat bleek te kloppen. Alhoewel? "Dat ging soms té goed," lacht Tjerk: "Dat 'contact leggen' ging soms tot vervelens toe."

Grenzen verleggen door te vertragen

Voor Bonne Route! heeft Tjerk er bewust voor gekozen om zijn grenzen te verleggen. Het reistempo lag daarbij laag. Voor het beeld: een niet-elektrische stadsfiets zou vier keer zo snel zijn geweest. Het wandelen zorgde ervoor dat Tjerk langzaam in een natuurlijk ritme kwam. Het bood de mogelijkheid om de landschappen, de mensen en het leven op zich in te laten werken.

De Martinusroute leidde langs historisch erfgoed van oorlog en vrede. Met name in België en Noord-Frankrijk vond Tjerk allerlei sporen en herdenkingsmonumenten terug uit de Eerste Wereldoorlog. Aan deze oorlog wordt door de meeste Nederlandse geschiedenisboeken weinig aandacht besteed. De gevolgen en het leed zijn echter groot. Tjerk: "Zo'n oorlog is eigenlijk het tegenovergestelde van 'delen'. Tot ver in België zijn mensen slachtoffer geworden. Dat voel je bij bijna iedere voetstap."

De reis heeft Tjerk als mooi en intens ervaren. Het bleek niet altijd makkelijk om telkens naar een nieuwe plek te zoeken om te verblijven en daarbij afhankelijk te zijn van anderen. "Die onzekerheid, dat je lange tijd niet weet waar je de nacht gaat doorbrengen, vond ik uitputtend." Het langzame reistempo voelde op moeilijke momenten frustrerend. Zo moest hij nog urenlang doorlopen, terwijl het doel – bijvoorbeeld een kerktoren – al lange tijd in het blikveld was. De gedachte aan vroegtijdig opgeven kan dan op de loer liggen, maar toch heeft Tjerk daar nooit naar gehandeld: "Soms wil je dat het klaar is, maar ik wilde de voorstelling halen. Dat was voor mij de kers op de taart. Ik wilde bijzondere mensen blijven ontmoeten, dat zou eindigen als ik zou stoppen."

De theatervoorstelling

Voor de tweede keer staat Tjerk met Bonne Route! op Noorderzon. Volgens hem wordt dit voor de bezoekers een andere beleving dan in 2018. In de eerste plaats, omdat deze voorstelling inhoudelijk anders is geworden en hij de tijd heeft gehad om de vele indrukken en ontmoetingen te verwerken. Op het podium wordt hij straks bijgestaan door een groep van vijf muzikanten. Het publiek gaat zelf bepalen welke thema's aan bod komen en daarop gaat Tjerk improviseren. Dat zorgt ervoor dat zijn voorstelling eigenlijk nooit hetzelfde is.

En o ja: er is niet alleen een interactieve voorstelling gemaakt, maar ook een online muziekalbum, een documentaire en een Lodewijk koffiemok. In september zal er een boek verschijnen dat tevens als artwork dient van het online muziekalbum. In dit boek zijn de reiservaringen en het verloop van Bonne Route! terug te lezen. Over het maakproces zegt Tjerk: "Dit project bestaat uit verschillende stadia: de voorbereidingen, het onderweg zijn, de reis zelf, de voorstelling en het maken van het boek." Daarmee is de cirkel rond.

"Toen ik onderweg was, kwamen verschillende vragen op mij af. Zoals: wie ben ik nu? En: waar wil ik heen? Ik hoop dat het publiek deze vragen straks ook meeneemt," verklapt Tjerk alvast. Zijn lange reis te voet heeft in ieder geval een schat aan indrukken en verhalen opgeleverd. Een schat die hij niet voor zichzelf houdt, maar deelt.

'Bonne Route!' is op zaterdag 20 augustus om 16:30 te zien op Noorderzon Festival of Performing Arts & Society, locatie Castor. Praktische informatie over deze voorstelling is te vinden op de website van Noorderzon.

Op de website van Tjerk Ridder staat een uitgebreide beschrijving van Bonne Route! - het boek.